Biên giới lãnh thổ

Đường biên giới trên đất liền giữa Việt Nam và Campuchia có quá trình hình thành từ lâu đời, trải qua nhiều biến động gắn với lịch sử chung sống, phát triển hòa bình của hai dân tộc.

Trước khi bị thực dân Pháp đô hộ, các Vương triều phong kiến Việt Nam và Campuchia đã cơ bản thống nhất phạm vi lãnh thổ của mình. Tuy nhiên, ranh giới lãnh thổ của hai bên (đường biên giới) chưa được phân vạch rõ ràng và đôi khi cũng có những biến động nhỏ.

Năm 1862, Pháp buộc triều đình nhà Nguyễn ký Hòa ước Nhâm Tuất nhượng 03 tỉnh miền Đông Nam Kỳ cho Pháp. Năm 1867, Pháp chiếm đóng nốt 03 tỉnh miền Tây Nam Bộ và tới năm 1874, Pháp buộc triều đình nhà Nguyễn ký Hòa ước Giáp Tuất công nhận đầy đủ và hoàn toàn chủ quyền của Pháp đối với Nam Kỳ lục tỉnh.

Trong thời kỳ Đông Dương thuộc Pháp, chính quyền thực dân Pháp nhận thấy cần phải hoạch định các đường biên giới hoặc ranh giới hành chính rõ ràng, vẽ trên bản đồ và đánh dấu bằng các cột mốc trên thực địa. Năm 1887, thực dân Pháp thành lập “Liên bang Đông Dương” gồm một lãnh thổ hải ngoại của Pháp (Nam Kỳ thuộc Pháp hay Basse Cochinchine) và 4 xứ bảo hộ (Cao Miên, Ai Lao, Bắc Kỳ, Trung Kỳ). Liên quan đến ranh giới giữa Việt Nam và Campuchia, căn cứ vào phạm vi lãnh thổ được hình thành từ thời kỳ phong kiến cũng như các chứng cứ lịch sử cụ thể, chính quyền thực dân tiến hành phân vạch đường biên giới hoặc ranh giới quản lý hành chính theo trình tự thủ tục pháp lý riêng tùy theo quy chế được xác lập ở mỗi xứ. Cụ thể là:

(i) Đường biên giới giữa Nam Kỳ và Cao Miên đã được hoạch định và phân giới cắm mốc theo hai Công ước ký năm 1870 và 1873 giữa Pháp và triều đình Cao Miên (nhưng đến nay còn rất ít dấu tích trên thực địa), sau đó, đường biên giới này được sửa đổi, điều chỉnh bởi một số Nghị định của Toàn quyền Đông Dương.

(ii) Đường ranh giới quản lý hành chính giữa Trung Kỳ và Cao Miên chỉ được vạch ra theo các văn bản phục vụ mục đích quản lý hành chính của thực dân Pháp tại Đông Dương và không được phân giới, cắm mốc.

Ngày 4/6/1949, Tổng thống Pháp Vincent Aurol đã ký Bộ luật 49 - 733 trao trả lãnh thổ Nam Kỳ thuộc Pháp cho chính quyền Bảo Đại. Bộ Luật này có cả chữ ký của Thủ tướng và Bộ trưởng Bộ thuộc địa Pháp.

Đến năm 1954, toàn bộ đường biên giới trên đất liền giữa Việt Nam và Campuchia đã được thể hiện tương đối đầy đủ trên bản đồ Bonne tỷ lệ 1/100.000 do Sở Địa dư Đông Dương xuất bản./.