Biên giới lãnh thổ

1. New Zealand gửi công hàm nhấn mạnh không có cơ sở pháp lý nào để các quốc gia yêu sách “quyền lịch sử” liên quan đến các vùng biển ở Biển Đông[1]

Ngày 3/8, Phái đoàn Thường trực New Zealand tại Liên hợp quốc gửi công hàm số 08/21/02 lên Tổng Thư ký Liên hợp quốc nhấn mạnh tính phổ quát và nhất quán của UNCLOS - đã đặt ra khuôn khổ pháp lý rõ ràng để thực hiện tất cả các hoạt động trên biển và đại dương, việc xác lập các vùng biển do đó phải được thực hiện phù hợp với UNCLOS; nhấn mạnh không có cơ sở pháp lý nào để các quốc gia yêu sách “quyền lịch sử” liên quan đến các vùng biển ở Biển Đông như Phán quyết Tòa Trọng tài năm 2016 đã kết luận; làm rõ quy định của UNCLOS rằng đá không thích hợp cho “con người đến ở hoặc có một đời sống kinh tế riêng”, “các đảo nhân tạo, các thiết bị và công trình” và các cấu trúc nửa nổi nửa chìm bên ngoài lãnh hải của một quốc gia ven biển sẽ không có các vùng biển riêng; khẳng định Phán quyết Tòa Trọng tài là cuối cùng và ràng buộc với cả hai bên, việc không tham gia của một bên trong tranh chấp sẽ không cản trở tiến trình giải quyết vụ kiện.

2. Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Nhật Bản (3/8)[2], ASEAN - Hàn Quốc (3/8)[3], ASEAN - Australia (4/8)[4], ASEAN - Ấn Độ (4/8)[5], ASEAN - Canada (5/8)[6], ASEAN - New Zealand (5/8)[7]

Tại các Hội nghị, các Bộ trưởng đạt đồng thuận về vấn đề Biển Đông: nhất trí cần phối hợp bảo đảm hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực, trong đó có an ninh và an toàn hàng hải ở Biển Đông, xây dựng Biển Đông thành vùng biển hoà bình, ổn định, hợp tác, an ninh, an toàn và thân thiện với môi trường; nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982; tái khẳng định UNCLOS là cơ sở pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên các vùng biển và đại dương; chia sẻ quan ngại về diễn biến phức tạp trên Biển Đông như việc cải tạo đảo, các sự cố nghiêm trọng trên biển; nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện kiềm chế, không có hành động làm gia tăng căng thẳng, không quân sự hóa, không sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có UNLCOS 1982; ủng hộ lập trường nguyên tắc của ASEAN về Biển Đông; hoan nghênh ASEAN phát huy vai trò trong thúc đẩy hợp tác, đối thoại, xây dựng lòng tin ở khu vực, bảo đảm thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, xây dựng một COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982.

3. Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Trung Quốc

Ngày 3/8, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Trung Quốc, các Bộ trưởng khẳng định việc duy trì môi trường hoà bình, an ninh, ổn định ở khu vực, trong đó có Biển Đông, là quan tâm và lợi ích chung của cả ASEAN và Trung Quốc; hoan nghênh các nỗ lực sớm nối lại đàm phán COC, bao gồm Cuộc họp quan chức cao cấp ASEAN - Trung Quốc về triển khai DOC lần thứ 19 ngày 07/6/2021 tại Trùng Khánh; cam kết tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC và thúc đẩy đàm phán xây dựng COC hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982.[8]

4. Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Mỹ

Ngày 4/8, tại Hội nghị, các Bộ trưởng nhận định tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp với nhiều thách thức mới nảy sinh; khẳng định phối hợp chặt chẽ đóng góp duy trì hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, trong đó có an ninh và an toàn hàng hải ở Biển Đông. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nhấn mạnh Mỹ ủng hộ lập trường nguyên tắc của ASEAN về vấn đề Biển Đông; hoan nghênh ASEAN phát huy vai trò trong thúc đẩy hợp tác, đối thoại, xây dựng lòng tin ở khu vực, bảo đảm thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC và xây dựng COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982; mong muốn quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan được tôn trọng và đề cập phù hợp.[9]

5. Hội nghị Ngoại trưởng Đông Á lần thứ 11 (EAS-11)

Ngày 4/8, tại Hội nghị, các Bộ trưởng nhấn mạnh cần phối hợp bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không, xây dựng Biển Đông thành vùng biển hoà bình, hữu nghị và hợp tác; kiềm chế không có hoạt động làm gia tăng căng thẳng và phức tạp tình hình, không quân sự hoá, không sử dụng và đe doạ sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982; kêu gọi ASEAN và Trung Quốc thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, xây dựng COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.[10]

6. Hội nghị Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF-28)

Ngày 6/8, tại Hội nghị, Ngoại trưởng Mỹ Blinken kêu gọi Trung Quốc tuân thủ các nghĩa vụ theo luật biển quốc tế và chấm dứt các hành vi khiêu khích ở Biển Đông[11]; Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Motegi nhấn mạnh Nhật Bản phản đối mạnh mẽ những nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực đang tiếp diễn và ngày càng gia tăng ở Biển Đông và biển Hoa Đông[12]; Thứ trưởng Ngoại giao Indonesia Siregar kêu gọi các nước cần kiềm chế các hành động phô trương quyền lực và các hành động khiêu khích làm gia tăng căng thẳng tại Biển Đông, nhất là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 hiện nay[13]; Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh tầm quan trọng của thúc đẩy lòng tin, kiềm chế không có các hành động làm phức tạp thêm tình hình và gây tổn hại tới môi trường biển, chỉ rõ cần xử lý tranh chấp và khác biệt bằng các biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982 - cơ sở pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên biển và đại dương.

Hội nghị đã ra Tuyên bố của Chủ tịch, về vấn đề Biển Đông, Tuyên bố nêu quan ngại của các nước về việc cải tạo đất, các hoạt động và sự cố nghiêm trọng trong khu vực, bao gồm việc thiệt hại cho môi trường biển; nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông; tái khẳng định các nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, tự kiềm chế, không có các hành động làm phức tạp tình hình, đề cao luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982; nhấn mạnh việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC; hoan nghênh tiến triển mới trong xây dựng COC hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, nhấn mạnh sự cần thiết phải duy trì và thúc đẩy một môi trường có lợi cho đàm phán COC.[14]

7. Phát biểu của Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng ngày 5/8[15]

- Trả lời câu hỏi về việc Trung Quốc tổ chức diễn tập quân sự từ ngày 6-10/8 ở khu vực phía Bắc Biển Đông, trong đó có quần đảo Hoàng Sa, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định Việt Nam có đầy đủ căn cứ pháp lý và bằng chứng lịch sử, khẳng định chủ quyền của mình với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa, phù hợp với luật pháp quốc tế; cho rằng việc Trung Quốc tiến hành tập trận ở khu vực quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam đã vi phạm chủ quyền của Việt Nam với quần đảo này, đi ngược lại tinh thần DOC, gây phức tạp tình hình, không có lợi cho quá trình đàm phán COC hiện nay giữa Trung Quốc và ASEAN và cho việc duy trì môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác ở Biển Đông; yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam với quần đảo Hoàng Sa, chấm dứt và không tái diễn hành động tương tự làm phức tạp tình hình Biển Đông.

- Bình luận về việc Ấn Độ thông báo điều 4 tàu chiến đến Biển Đông tham gia các cuộc diễn tập quân sự đa phương và song phương, trong đó có Việt Nam, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định chủ trương nhất quán của Việt Nam là các hoạt động trên biển của các quốc gia trong và ngoài khu vực cần tuân thủ đúng các quy định của UNCLOS 1982, đóng góp có trách nhiệm cho việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, trật tự, thượng tôn pháp luật, hợp tác trên biển về lợi ích chung, phù hợp với nguyện vọng của các nước trong khu vực và cộng đồng quốc tế.

[1] Liên hợp quốc, 3/8

[2] Báo Thế giới&Việt Nam, 3/8

[3] Báo Thế giới&Việt Nam, 3/8

[4] Báo Thế giới&Việt Nam, 4/8

[5] Báo Thế giới&Việt Nam, 4/8

[6] Báo Thế giới&Việt Nam, 5/8

[7] Báo Thế giới&Việt Nam, 6/8

[8] Đài Tiếng nói Việt Nam, 3/8

[9] Đài Tiếng nói Việt Nam, 4/8

[10] Báo Thế giới&Việt Nam, 4/8

[11] Bộ Ngoại giao Mỹ, 6/8

[12] Bộ Ngoại giao Nhật Bản, 7/8

[13] Báo Thế giới&Việt Nam, 7/8

[14] Báo Thế giới&Việt Nam, 9/8

[15] Báo Thế giới&Việt Nam, 5/8