Biên giới lãnh thổ

Dọc tuyến biên giới dài khoảng 2.340 km giữa Việt Nam và Lào, đâu chỉ là những dãy núi hùng vĩ và bạt ngàn rừng xanh mà còn là câu chuyện nghĩa tình sâu đậm của những cộng đồng dân cư hai bên.

Những chứng nhân lịch sử

Tuyến biên giới chủ yếu chạy qua các đỉnh và triền núi, len lỏi giữa rừng nhiệt đới, với độ cao dao động từ 300m đến 2.700m so với mực nước biển. Tình cảm thân tộc và truyền thống hỗ trợ lẫn nhau tạo nên nền tảng vững chắc cho mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước Việt - Lào.

Trong không gian miền biên viễn, những ngọn núi cao nhất, như đỉnh Pu Xam Sẩu ở phía Bắc hay Trường Sơn ở phía Nam, không chỉ là ranh giới địa lý mà còn là chứng nhân lịch sử, nơi hai dân tộc từng kề vai sát cánh trong cuộc chiến giành độc lập dân tộc.

Nền văn hóa của dân tộc Tà Ôi ở khu vực biên giới Việt - Lào rất đặc sắc và phong phú, với các yếu tố tín ngưỡng, phong tục, tập quán và nghệ thuật dân gian lâu đời. (Ảnh: N Dương)

Các dân tộc thiểu số ở vùng biên giới Việt - Lào là những cộng đồng dân cư sinh sống lâu đời dọc theo đường biên giới, góp phần làm nên sự phong phú và đa dạng về văn hóa giữa hai quốc gia. Cư trú ở vùng biên giới Việt - Lào, cộng đồng 38 dân tộc nói chung, đã và đang đóng góp nhiều công sức vào sự nghiệp xây dựng, đoàn kết, phát triển mối quan hệ giao lưu, gắn bó giữa hai quốc gia có đường biên giới tiếp giáp nhau.

Đồng bào các dân tộc sống dọc biên giới Việt - Lào, từ Điện Biên, Sơn La đến Kon Tum, từ Phong Sa Lỳ đến A Ta Pư, luôn xem nhau như những người ruột thịt. Đồng bào các dân tộc thiểu số, vẫn giữ nguyên nếp sống giản dị và mối quan hệ gắn bó tự nhiên. Những bản làng nhỏ bé ẩn mình trong núi rừng là nơi mà tình thân tộc và giao thoa văn hóa được nuôi dưỡng qua bao đời.

Trong số cộng đồng các dân tộc ở vùng biên giới Việt - Lào có nền văn hóa đậm bản sắc, người Thái, còn gọi là người Tày Đăm, sinh sống nhiều ở các tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam và Lào. Đồng bào có nền văn hóa độc đáo, với hệ thống tín ngưỡng phong phú, các lễ hội lớn như Lễ Xên Bản, Xên Mường. Người Mông sinh sống tại các vùng núi cao ở cả Việt Nam và Lào, thường tập trung ở các tỉnh biên giới như Sơn La, Điện Biên. Họ nổi tiếng với những lễ hội như Lễ Cúng Ma Khô, những tập tục liên quan đến sản xuất nông nghiệp bền vững, và những sản phẩm thủ công tinh xảo như vải lanh, thổ cẩm.

Người Khơ Mú là một trong những dân tộc thiểu số lớn tại khu vực biên giới Việt - Lào, đặc biệt tại Nghệ An và các tỉnh lân cận của Lào. Họ có các lễ hội quan trọng như Lễ Cúng Bản, lễ cúng cơm mới, đồng thời duy trì truyền thống săn bắt, hái lượm và làm nương rẫy. Người Lào Lùm sinh sống ở vùng phía Tây Nghệ An, Thanh Hóa và các tỉnh biên giới Việt - Lào. Văn hóa Lào có sự tương đồng với văn hóa Việt, đặc biệt trong cách tổ chức các lễ hội như Bunpimay, lễ hội té nước, cũng như các nghi thức tín ngưỡng Phật giáo.

Người Tà Ôi sống chủ yếu ở Quảng Trị, Thừa Thiên Huế và các tỉnh phía Nam Lào. Họ có các phong tục tập quán về săn bắt, làm nông, và các nghi lễ tín ngưỡng như cúng thần linh, tổ chức các lễ hội như Lễ đâm trâu để cầu mùa màng bội thu. Người Bru-Vân Kiều sinh sống chủ yếu tại Quảng Bình, Quảng Trị và một phần ở Lào. Họ có nền văn hóa đậm chất tín ngưỡng dân gian, tôn thờ tổ tiên, và có các nghi lễ quan trọng như Lễ mừng lúa mới. Họ nổi bật với trang phục thổ cẩm và những nghi lễ liên quan đến nông nghiệp.

Cầu nối hữu nghị

Giao lưu văn hóa biên giới được xem là cầu nối tình hữu nghị Việt - Lào, góp phần củng cố tình hữu nghị giữa các dân tộc biên giới hai nước. Câu chuyện giao lưu hữu nghị giữa người Brâu Việt Nam và Lào là một điển hình như vậy.

Theo quan niệm của người Brâu, Chiêng Tha là một biểu tượng văn hóa thiêng liêng của dân tộc mình. (Ảnh: Hoài Tiến)

Dù không có một hệ thống chữ viết chính thức, nhưng người Brâu vẫn duy trì được những câu chuyện đầy huyền bí, những bài hát, vè, và sử thi truyền miệng để kể lại lịch sử, những sự kiện trọng đại của dân tộc và cuộc sống của họ. Những câu chuyện này không chỉ đơn thuần là phương tiện giải trí, mà còn là những hình thức giáo dục, truyền đạt tri thức, giá trị đạo đức, và truyền thống của dân tộc từ đời này sang đời khác. Thông qua những bài hát, vè, và sử thi, người Brâu lưu giữ lại một phần quan trọng trong tâm hồn và bản sắc văn hóa của mình, như những “cánh cửa” mở ra một thế giới đầy huyền bí và đẹp đẽ, nơi con người hòa quyện với thiên nhiên.

Tất cả những đặc trưng này, từ câu chuyện truyền thuyết, nghi lễ tôn thờ thần linh, đến nhạc cụ dân tộc và sản phẩm thủ công, đã tạo nên một bức tranh văn hóa đặc sắc, đậm đà bản sắc dân tộc, không chỉ giúp cộng đồng Brâu giữ gìn truyền thống văn hóa mà còn góp phần làm phong phú thêm không gian văn hóa chung của khu vực biên giới Việt - Lào.

Trong các dịp lễ hội, người Brâu từ hai bên biên giới tổ chức các nghi lễ cúng bái, múa hát, và tham gia các trò chơi dân gian. Đây là cơ hội để không chỉ người Brâu mà còn các cộng đồng dân tộc khác trong khu vực hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa của dân tộc mình. Các hoạt động này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy nền văn hóa của người Brâu mà còn thúc đẩy sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau giữa hai quốc gia.

Các dự án bảo tồn di sản văn hóa Brâu, bao gồm việc gìn giữ nghề thủ công truyền thống như dệt vải thổ cẩm, làm đồ dùng sinh hoạt, và tổ chức các khóa đào tạo nghề, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát huy những giá trị văn hóa này. Nhờ vào các chương trình hợp tác giữa các tỉnh biên giới của Việt Nam và Lào, nền văn hóa Brâu không chỉ được bảo tồn mà còn được truyền dạy cho các thế hệ trẻ, giúp họ duy trì mối liên kết bền chặt với truyền thống và xây dựng tương lai phát triển chung.

Các hoạt động giao lưu văn hóa, dù là các lễ hội, chương trình đào tạo nghề, hay các sự kiện thể thao, đều đóng góp vào việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của người Brâu. Chính những hoạt động này đã tạo nên một mối quan hệ gắn kết sâu sắc giữa các cộng đồng người Brâu Việt Nam và Lào, đồng thời thúc đẩy sự hiểu biết và tình hữu nghị bền vững giữa hai quốc gia.