Biên giới lãnh thổ

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập ngành ngoại giao Việt Nam (28/8/1945-28/8/2025), Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ đã trả lời phỏng vấn báo chí về vai trò của ngành ngoại giao Việt Nam trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc trong suốt 8 thập kỷ qua.

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ.

Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam (28/8/1945 – 28/8/2025), xin Thứ trưởng cho biết vai trò của ngành Ngoại giao Việt Nam trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc trong suốt 8 thập kỷ qua?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ:

Bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ là một trong những sứ mệnh thiêng liêng, nhiệm vụ xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Cách đây tròn 80 năm, ngày 28/8/1945, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra Tuyên cáo thành lập kèm theo Danh sách Nội các thống nhất quốc gia, khi đó Chủ tịch Hồ Chí Minh kiêm nhiệm vị trí Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, chính thức mở ra trang sử đầu tiên cho nền ngoại giao cách mạng Việt Nam.

Suốt tám thập kỷ qua, ngành Ngoại giao Việt Nam luôn giữ vững vai trò là một trong ba trụ cột trọng yếu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiên phong thực hiện phương châm “dĩ bất biến ứng vạn biến” trong việc khẳng định và gìn giữ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc, đó là vận dụng linh hoạt, nhuần nhuyễn các biện pháp hòa bình như đối thoại, đàm phán, công cụ pháp lý quốc tế và truyền thông đối ngoại để khẳng định tính chính nghĩa của dân tộc, thúc đẩy quan hệ hữu nghị, tranh thủ thời cơ, hóa giải thách thức trong từng giai đoạn lịch sử, từ đó bảo vệ vững chắc cái “bất biến” là lợi ích quốc gia - dân tộc. Từ công cuộc đấu tranh giành độc lập trong lịch sử đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay đều có sự đóng góp bền bỉ, thầm lặng mà rất đỗi tự hào của các thế hệ cán bộ ngoại giao Việt Nam. Đáng chú ý, đó không phải là bảo vệ chủ quyền một cách thuần túy, mà là bảo vệ chủ quyền gắn với giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để thúc đẩy hợp tác và phát triển đất nước.

Trên đất liền, bằng ý chí, quyết tâm và nỗ lực không ngừng trong đàm phán, trên cơ sở kiên định về nguyên tắc và uyển chuyển về cách làm, với tinh thần tôn trọng, thiện chí và tuân thủ luật pháp quốc tế, chúng ta đã hoạch định được toàn bộ đường biên giới với Trung Quốc, Lào, Campuchia; hoàn thành toàn bộ công tác phân giới, cắm mốc biên giới với Trung Quốc và Lào; hoàn thành 84% khối lượng công tác phân giới cắm mốc với Campuchia (hai nước cũng đang tích cực phối hợp đàm phán thúc đẩy giải quyết 16% khối lượng công tác phân giới, cắm mốc còn lại, trong đó ưu tiên giải quyết nhóm 6% liên quan đến hoán đổi đất theo mô hình MOU 2011); ký kết các văn kiện pháp lý về xác lập đường biên giới và quy chế quản lý biên giới với các nước, qua đó xây dựng và củng cố đường biên giới chung hòa bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác và phát triển; góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam yêu chuộng hòa bình, hội nhập sâu rộng và có uy tín trên trường quốc tế.

Lực lượng biên phòng tuần tra, quản lý, bảo vệ đường biên, cột mốc.

Trên biển, ngành Ngoại giao Việt Nam đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên quan triển khai công tác xác lập và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của Việt Nam trên biển phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Việc ký kết các hiệp định, thỏa thuận quốc tế như Hiệp định vùng nước lịch sử Việt Nam - Campuchia năm 1982, Hiệp định phân định ranh giới vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam - Thái Lan năm 1997, Hiệp định phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa trong Vịnh Bắc Bộ giữa Việt Nam và Trung Quốc năm 2000, Hiệp định phân định ranh giới thềm lục địa Việt Nam - Indonesia năm 2003, việc chúng ta hoàn tất việc đàm phán phân định vùng đặc quyền kinh tế năm 2022 với Indonesia, chính thức nộp Hồ sơ Đệ trình thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý của Việt Nam ở Khu vực Giữa Biển Đông năm 2024 hay gần đây nhất là việc Chính phủ ta công bố đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải của Việt Nam trong Vịnh Bắc Bộ năm 2025 đều là những dấu mốc mang tính “lịch sử” trong quá trình chúng ta xác lập vùng biển hợp pháp và giải quyết các vùng biển chồng lấn trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Cảnh sát biển Việt Nam-Trung Quốc tuần tra chung trên vùng biển phía Bắc Vịnh Bắc Bộ.

Bên cạnh đó, ta cũng thúc đẩy các cơ chế hợp tác biển song phương với các nước láng giềng như Thỏa thuận về xác định khu vực thăm dò và khai thác chung dầu khí với Malaysia năm 1992, Hiệp định hợp tác nghề cá trong Vịnh Bắc Bộ với Trung Quốc năm 2000… cũng như các chương trình đối thoại, hợp tác quốc tế về biển. Các cơ chế này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế, mà còn góp phần củng cố tin cậy chiến lược, duy trì môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực cũng như tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết hòa bình các tranh chấp, bất đồng ở Biển Đông.

Có thể nói, những thành quả này thể hiện tầm nhìn chiến lược và bản lĩnh của Đảng và Nhà nước ta, trong đó ngành Ngoại giao vinh dự là đơn vị tiên phong thực hiện.

Phóng viên: Thưa Thứ trưởng, hiện nay Việt Nam và các nước láng giềng đã hoàn thành toàn bộ công tác hoạch định đường biên giới đất liền và cơ bản hoàn thành công tác phân giới, cắm mốc biên giới. Vậy trong bối cảnh đó, đâu sẽ là trọng tâm ưu tiên hoặc hướng đột phá của ngành Ngoại giao trong công tác biên giới đất liền những năm tới?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ:

Đến thời điểm hiện tại, chúng ta đã đạt được những thành tựu rất quan trọng trong công tác biên giới đất liền với các nước láng giềng như đã nói ở trên.

Thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục đàm phán giải quyết các vấn đề biên giới còn tồn đọng, trong đó có 16% đường biên giới đất liền Việt Nam – Campuchia chưa hoàn thành phân giới, cắm mốc, ngành Ngoại giao xác định hai trọng tâm chiến lược trong công tác biên giới đất liền:

Thứ nhất, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực biên giới thông qua việc duy trì vận hành hiệu quả, thông suốt các cơ chế hợp tác quản lý biên giới song phương, phối hợp quản lý tốt đường biên giới trên đất liền trên cơ sở các văn kiện pháp lý về biên giới và các thỏa thuận liên quan đã ký kết giữa Việt Nam và các nước liên quan; đồng thời chủ động xử lý kịp thời, ổn thỏa các tình huống phát sinh trên thực địa.

Thứ hai, thúc đẩy “hợp tác phát triển”, coi đây là hướng đột phá và nền tảng để củng cố, duy trì hòa bình, ổn định. Trên cơ sở đường biên giới đã được xác lập, ngành Ngoại giao sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương biên giới và các bộ, ngành liên quan để triển khai công tác ngoại giao kinh tế đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước nói chung và của từng địa phương nói riêng. Công tác quản lý hệ thống cửa khẩu, xây dựng các công trình biên giới, hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội sẽ tiếp tục được quan tâm triển khai hiệu quả, góp phần thúc đẩy hợp tác thương mại, du lịch, đầu tư, giao lưu nhân dân xuyên biên giới song song với đảm bảo quốc phòng – an ninh khu vực biên giới.

Phóng viên: Trong bối cảnh tình hình Biển Đông tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, xin Thứ trưởng cho biết những phương châm và cách tiếp cận của Ngoại giao Việt Nam trong vấn đề Biển Đông?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ:

Biển Đông có tầm quan trọng chiến lược đối với môi trường an ninh và phát triển của Việt Nam, ảnh hưởng sâu sắc tới hòa bình, ổn định của khu vực và là mối quan tâm chung của cộng đồng quốc tế. Để có thể xử lý tốt các vấn đề liên quan đến Biển Đông, thúc đẩy hợp tác vì hòa bình và phát triển ở khu vực, chúng ta đã tiếp tục triển khai các mặt chính trị - ngoại giao, pháp lý và thông tin – dư luận.

Trên mặt trận chính trị - ngoại giao, chúng ta quán triệt phương châm “kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia trên biển của Việt Nam” đi đôi với “duy trì môi trường hòa bình, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển đất nước và hội nhập quốc tế”. Điều này được thể hiện qua ba định hướng chính. Một là, kiên trì thúc đẩy giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982. Hai là, phát huy vai trò tích cực tại các cơ chế đa phương như Liên hợp quốc và thể hiện rõ quan điểm lập trường nhất quán của ta tại các diễn đàn, cơ chế khu vực như Hội đồng liên nghị viện (AIPA), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS)..., nhấn mạnh các tranh chấp cần được giải quyết bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, trên cơ sở phù hợp luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982. Ba là, thúc đẩy đàm phán, trao đổi giải quyết các vấn đề tồn tại và tăng cường đối thoại hợp tác trên biển với các nước trong và ngoài khu vực, nhằm ngăn ngừa xung đột, thúc đẩy lòng tin và tìm kiếm giải pháp lâu dài cho vấn đề Biển Đông.

Trên mặt trận pháp lý, Việt Nam chủ trương kiên trì giải quyết các bất đồng trên biển bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, và trên thực tế chúng ta đã vận dụng UNCLOS trong việc giải quyết các vấn đề phân định biển với các nước láng giềng. Thời gian tới, chúng ta sẽ tiếp tục nghiêm túc thực hiện Tuyên bố của các bên ở Biển Đông (DOC) và tích cực tham gia vào quá trình xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc, với mục tiêu hướng tới một văn bản hiệu lực, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982 như các bên đã nhất trí. Bên cạnh đó, chúng ta cũng tăng cường hợp tác với các tổ chức luật quốc tế, chuyên gia pháp lý hàng đầu để hoàn thiện các hồ sơ pháp lý, củng cố cơ sở pháp lý của Việt Nam đối với các vùng biển ở Biển Đông và chuẩn bị sẵn sàng các phương án pháp lý khi cần thiết.

Trên mặt trận thông tin - dư luận, chúng ta xác định rõ: bảo vệ chủ quyền biển, đảo là trách nhiệm của toàn quân, toàn dân, toàn bộ hệ thống chính trị. Ngành ngoại giao Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục cung cấp các thông tin về chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về các vấn đề trên biển, khẳng định chủ quyền, các quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp trên biển của Việt Nam; đấu tranh với các lập luận và hành vi vi phạm chủ quyền biển, đảo của Việt Nam. Thông qua đó, chúng ta muốn lan tỏa thông điệp về một Việt Nam yêu chuộng hòa bình nhưng kiên quyết, kiên trì bảo vệ chủ quyền, các quyền và lợi ích chính đáng của mình; tích cực hợp tác để thúc đẩy hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực.

Phóng viên: Trong công tác biên giới lãnh thổ, nhiều chuyên gia đánh giá Việt Nam là một hình mẫu về giải quyết hòa bình các tranh chấp. Xin Thứ trưởng cho biết kinh nghiệm nào rút ra từ thực tiễn của Việt Nam?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ:

Chúng ta kiên định kế thừa bài học của cha ông trong công cuộc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, đồng thời thực hiện chính sách hòa hiếu với các nước láng giềng. Chúng ta cũng luôn nhất quán giải quyết mọi vấn đề biên giới lãnh thổ bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Hiến chương Liên hợp quốc, các quy định của luật pháp quốc tế cũng như luật biển quốc tế đối với tranh chấp trên biển. Chính cách tiếp cận này đã giúp chúng ta giải quyết thành công nhiều khó khăn, vướng mắc trong công tác biên giới lãnh thổ. Việc ký kết và thực thi thành công Hiệp ước Biên giới trên đất liền với Lào năm 1977, với Trung Quốc năm 1999, hoàn thành phân giới cắm mốc toàn tuyến biên giới đất liền Việt – Trung năm 2008 và Việt – Lào năm 2007 cũng như hàng loạt hiệp định phân định biển giữa Việt Nam và các nước láng giềng là minh chứng rõ rệt cho hiệu quả của cách tiếp cận này.

Hơn ai hết, đất nước Việt Nam chúng ta hiểu rất rõ những hy sinh, mất mát của chiến tranh, do vậy việc giải quyết hòa bình những bất đồng, khác biệt luôn là ưu tiên hàng đầu của chúng ta. Trên cơ sở này, chúng ta đã khéo léo gìn giữ được mối quan hệ hữu nghị, tốt đẹp với các nước láng giềng. Thực tế, tất cả quốc gia đều hưởng lợi khi duy trì được môi trường hòa bình, ổn định để tạo không gian cho hợp tác, phát triển đất nước. Việt Nam xác định rằng xây dựng lòng tin là nền tảng quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu đó. Vì vậy, chúng ta luôn kiên trì thiết lập và duy trì các cơ chế đối thoại song phương và đa phương, triển khai hợp tác trong nhiều lĩnh vực tại khu vực biên giới, tạo điều kiện cho các hoạt động thương mại, du lịch, giao lưu nhân dân phát triển bền vững đi đôi với đảm bảo an ninh quốc phòng và trật tự khu vực biên giới, biển đảo.  

Một kinh nghiệm quan trọng là cần sự phối hợp chặt chẽ giữa đối nội và đối ngoại, giữa các cấp, các ngành, các địa phương, tạo thống nhất cao trong thực hiện từng nhiệm vụ cụ thể của công tác biên giới, lãnh thổ. Đồng thời, phải gắn ngoại giao Nhà nước, đối ngoại Đảng với đối ngoại nhân dân, tức là phát huy vai trò của người dân vùng biên, cộng đồng học giả, truyền thông, để tạo thế trận lòng dân vững chắc, bảo vệ biên cương bằng cả “lý” lẫn “tình”.

Việc giải quyết hòa bình các vấn đề biên giới lãnh thổ và đạt được kết quả xác lập đường biên giới như ngày hôm nay là minh chứng rõ nét cho trí tuệ, bản lĩnh và tầm vóc của Ngoại giao Việt Nam, cho sự chung sức, đồng lòng của các cấp, các ngành, các địa phương vì một mục tiêu chung là bảo vệ giá trị cốt lõi của lợi ích quốc gia – dân tộc. Trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động, bài học kinh nghiệm của Việt Nam về tôn trọng luật pháp quốc tế, kiên định nguyên tắc về độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, lấy hòa bình, ổn định, phát triển làm mục tiêu, lấy hợp tác làm công cụ… vẫn còn nguyên giá trị. Việt Nam sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm đó với bạn bè quốc tế, vì một thế giới ổn định hơn, công bằng hơn và hòa bình hơn.

Phóng viên: Xin Thứ trưởng chia sẻ một vài kỳ vọng, định hướng lớn của ngành Ngoại giao trong thời gian tới, hướng tới Đại hội XIV của Đảng và kỷ niệm 100 năm thành lập nước (2045)?

Thứ trưởng Thường trực Nguyễn Minh Vũ:

Trong giai đoạn phát triển mới, ngành Ngoại giao Việt Nam sẽ tiếp tục quán triệt và triển khai đồng bộ đường lối đối ngoại được xác định tại Đại hội XIII và hướng tới Đại hội XIV của Đảng với bốn trọng tâm sau: Một là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ và những quyền lợi quốc gia - dân tộc quan trọng khác. Hai là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. Ba là mở rộng không gian đối ngoại, đưa Việt Nam chủ động tham gia vào quá trình định hình luật chơi toàn cầu. Bốn là đào tạo đội ngũ cán bộ ngoại giao đủ tâm – tầm – tài, có bản lĩnh chính trị vững vàng, chuyên sâu về lý luận, am hiểu về thực tiễn, nhuần nhuyễn về công nghệ và có khả năng tác chiến hiệu quả trên cả thực địa và truyền thông.

Với truyền thống 80 năm vẻ vang và dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, tôi tin tưởng chắc chắn rằng Ngoại giao Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy truyền thống, tiên phong đổi mới sáng tạo, xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp, đóng góp thiết thực cho việc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với hai mục tiêu đến năm 2030, nước ta trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao./.