Biên giới lãnh thổ

Các quốc gia ven biển có chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với các vùng biển của mình được xác lập theo luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (Công ước Luật Biển 1982).

Công ước Luật Biển 1982 quy định mỗi quốc gia ven biển có quyền xác lập 5 vùng biển quan trọng, gồm: nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và vùng thềm lục địa.

Đường cơ sở

Đường cơ sở là đường được quốc gia ven biển dùng làm cơ sở để xác định chiều rộng của lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa.

Theo Công ước Luật Biển 1982, có hai phương pháp xác định đường cơ sở: đường cơ sở thông thường và đường cơ sở thẳng.

Nội thủy

Công ước Luật Biển 1982 quy định: "Các vùng nước ở phía trong đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải thuộc nội thủy của quốc gia ven biển".

Theo định nghĩa này, nội thủy bao gồm cửa sông, cảng, vùng nước bên trong đường đóng cửa vịnh, vùng nước nằm giữa lãnh thổ đất liền và đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải.

Trong vùng nước nội thuỷ, các quốc gia ven biển có chủ quyền hoàn toàn, tuyệt đối và đầy đủ như trên lãnh thổ đất liền của mình. Tàu thuyền nước ngoài muốn ra vào vùng nước nội thuỷ cũng như phương tiện bay khi đi vào vùng trời phía trên phải xin phép quốc gia ven biển và phải tuân theo luật lệ của quốc gia đó.

Lãnh hải

Lãnh hải là vùng biển có chiều rộng không vượt quá 12 hải lý tính từ đường cơ sở. Lãnh hải nằm ngoài và tiếp liền với nội thủy của quốc gia ven biển.

Lãnh hải được coi như một bộ phận gắn liền với lãnh thổ quốc gia, trên đó quốc gia ven biển có chủ quyền hoàn toàn, đầy đủ song không tuyệt đối như trong nội thuỷ. Trong lãnh hải, các tàu thuyền nước ngoài có quyền đi qua không gây hại với những điều kiện và thủ tục nhất định được quy định trong Công ước Luật Biển 1982.

Vùng tiếp giáp lãnh hải

Công ước Luật Biển 1982 quy định: Một vùng biển nằm tiếp giáp với lãnh hải, có chiều rộng không mở rộng quá 24 hải lý kể từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng của lãnh hải. Trong vùng tiếp giáp lãnh hải, quốc gia ven biển có thể thi hành sự kiểm soát cần thiết, nhằm ngăn ngừa, trừng trị những vi phạm đối với các luật và quy định về hải quan, thuế khóa, y tế hay nhập cư trên lãnh thổ hay trong lãnh hải của mình.

Vùng đặc quyền kinh tế

 Vùng đặc quyền kinh tế được Công ước Luật Biển 1982 định nghĩa là “một vùng nằm bên ngoài và tiếp liền với vùng tiếp giáp lãnh hải, đặt dưới chế độ pháp lý riêng”

Theo Công ước Luật Biển 1982, chiều rộng của vùng đặc quyền kinh tế "không được mở rộng ra quá 200 hải lý tính từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng của lãnh hải".

Trong vùng đặc quyền kinh tế, quốc gia ven biển có các quyền chủ quyền về thăm dò và khai thác, bảo tồn và quản lý tài nguyên thiên nhiên, sinh vật và phi sinh vật của vùng nước bên trên đáy biển, của đáy biển và lòng đất dưới đáy biển cũng như các hoạt động khác nhằm thăm dò, khai thác vùng này vì mục đích kinh tế, như việc sản xuất năng lượng từ nước, hải lưu và gió.

Công ước Luật Biển 1982 quy định, trong vùng đặc quyền kinh tế, quốc gia ven biển có quyền tài phán về việc lắp đặt, sử dụng đảo nhân tạo, các công trình thiết bị, nghiên cứu khoa học về biển, bảo vệ và gìn giữ môi trường biển. (Quyền tài phán là thẩm quyền riêng biệt của quốc gia ven biển trong việc đưa ra các quyết định, quy định và giám sát việc thực hiện mọi hoạt động trên biển thuộc quyền chủ quyền của quốc gia mình).

Theo Công ước Luật Biển 1982, trong vùng đặc quyền kinh tế, tất cả các quốc gia dù có biển hay không có biển, trong những điều kiện do Công ước Luật Biển1982 trù định, được hưởng các quyền tự do hàng hải và hàng không, quyền tự do lắp đặt dây cáp và ống dẫn ngầm cũng như việc sử dụng biển hợp pháp khác trên phương diện quốc tế. Khi thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình theo Công ước Luật Biển 1982, các quốc gia phải tính đến các quyền và nghĩa vụ của quốc gia ven biển và tôn trọng các luật và quy định của quốc gia ven biển đã ban hành và các quy tắc khác của luật quốc tế.

Thềm lục địa

"Thềm lục địa của quốc gia ven biển bao gồm đáy biển và lòng đất dưới đáy biển bên ngoài lãnh hải của quốc gia đó, trên toàn bộ phần kéo dài tự nhiên của lãnh thổ đất liền của quốc gia đó cho đến bờ ngoài của rìa lục địa, hoặc đến cách đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải 200 hải lý khi bờ ngoài của rìa lục địa của quốc gia đó ở khoảng cách gần hơn".

Khi rìa lục địa mở rộng quá 200 hải lý kể từ đường cơ sở để tính chiều rộng lãnh hải, Công ước Luật Biển1982 cho phép quốc gia dựa theo các quy định của Công ước để xác định vị trí ranh giới ngoài thềm lục địa. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp, ranh giới này không được vượt quá 350 hải lý kể từ đường cơ sở hoặc không quá 100 hải lý từ đường đẳng sâu 2.500 mét. Quốc gia ven biển thông báo các thông tin về các ranh giới thềm lục địa của mình cho Ủy ban Ranh giới thềm lục địa được thành lập theo Phụ lục II của Công ước, trên cơ sở sự đại diện công bằng về địa lý.

Công ước Luật Biển 1982 quy định, quốc gia ven biển có quyền chủ quyền đối với việc thăm dò, khai thác, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên ở thềm lục địa của mình. Cần chú ý, quyền chủ quyền của một quốc gia ven biển đối với thềm lục địa mang tính đặc quyền, cụ thể, chỉ có quốc gia ven biển đó có quyền thăm dò, khai thác, không ai có quyền khai thác tại đây nếu không được sự đồng ý của quốc gia đó.

Trong vùng thềm lục địa, tất cả các quốc gia có quyền lắp đặt các dây cáp, ống dẫn ngầm. Việc đặt ống dẫn ngầm phải được thỏa thuận với quốc gia ven biển. Quốc gia ven biển có đặc quyền cho phép và quy định việc khoan ở thềm lục địa bất kỳ vào mục đích gì.

Với tư cách là quốc gia thành viên của Công ước Luật Biển 1982, Việt Nam có quyền xác định các vùng biển của mình và Việt Nam đã thể chế hóa các quy định của Công ước trong Luật Biển Việt Nam năm 2012, xác định rõ các quy chế pháp lý của các vùng nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa phù hợp với các quy định của Công ước Luật Biển 1982, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để quản lý, khai thác, phát triển kinh tế biển, đảo và bảo vệ vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia trên biển./.