Biên giới lãnh thổ

Trả lời phỏng vấn bên lề hội thảo quốc tế “Giải quyết tranh chấp biên giới lãnh thổ trong một thế giới biến động” ngày 21/10 về ảnh hưởng của các yếu tố con người, như lịch sử, văn hóa, bản sắc hay chính trị, đối với quá trình xác lập và giải quyết tranh chấp biên giới, TS. Daniel Muller(*) nhận định, chính những yếu tố này thường là căn nguyên dẫn đến các tranh chấp, bởi “biên giới do con người tạo ra, dù trên đất liền cũng như trên biển”.

Tuy nhiên, TS. DanielMuller cho rằng, khi giải quyết tranh chấp biên giới bằng luật pháp quốc tế, các cơ quan tài phán thường không xem xét đến những yếu tố con người như lịch sử, văn hóa, bản sắc hay chính trị, mà thường chỉ dựa vào các nguyên tắc pháp lý chung.

“Khi ra quyết định, tòa án hay trọng tài quốc tế không đi sâu vào thực tế tại khu vực tranh chấp, cũng không xem xét những câu chuyện lịch sử hay đời sống của người dân ở đó. Phán quyết được đưa ra chủ yếu dựa trên quy định của luật pháp quốc tế, chứ không phải trên những yếu tố thực tế của con người hay cộng đồng địa phương”, ông giải thích thêm.

Daniel Muller trả lời phỏng vấn (Ảnh: Ngọc Anh).

Theo TS. Muller, sau khi phán quyết được ban hành, việc hiện thực hóa luật pháp trong thực tiễn thuộc về các nhà ngoại giao, những người “phải cân nhắc lại các yếu tố con người liên quan”.

Từ kinh nghiệm thực tiễn, vị học giả cũng chia sẻ: “Rất nhiều lần, khi chúng tôi làm việc về các vấn đề biên giới, tôi không biết chính xác đường biên giới nằm ở đâu, hoặc có người dân nào bị ảnh hưởng bởi ranh giới đó hay không. Các thẩm phán cũng không biết. Do đó, trách nhiệm này thuộc về các quốc gia liên quan. Họ cần đặt luật pháp vào trong một thực tế sinh động”.

Khi được hỏi về cách tích hợp cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm vào quá trình pháp lý và ngoại giao trong dài hạn, TS. Muller nhấn mạnh, điều này phụ thuộc chủ yếu vào vai trò của các quốc gia.

“Thông thường, các nước sẽ mời chuyên gia quốc tế am hiểu luật pháp để tư vấn, nhưng bản thân họ phải là người hiểu rõ nguyện vọng của người dân và triển khai luật phù hợp”, ông chỉ rõ.

Vị chuyên gia cũng dẫn chứng trường hợp thỏa thuận biên giới giữa Ấn Độ và Bangladesh. Theo đó, hai nước đã cố gắng tìm ra giải pháp cụ thể với sự tham gia của người dân địa phương, hỏi họ xem muốn gắn bó với Ấn Độ hay Bangladesh.

“Đây là một cách tiếp cận rất đáng ghi nhận”. TS. nhận định.

Ngoài ra, theo ông Muller, đường biên giới không nhất thiết phải thay đổi, các nước có thể tạo điều kiện cho người dân hai bên có quyền qua lại, sinh sống, duy trì văn hóa và bản sắc xuyên biên giới.

“Có nhiều cách để bảo đảm các yếu tố con người được tính đến trong kết quả giải quyết tranh chấp”, TS. Muller khẳng định.

Daniel Muller (thứ hai bên phải) trong phiên đối thoại tại Hội thảo quốc tế “Giải quyết tranh chấp biên giới lãnh thổ trong một thế giới biến động” ngày 21/10 (Ảnh: Thành Long).

Từ chia sẻ của TS. Daniel Muller có thể thấy, dù luật pháp quốc tế đóng vai trò then chốt trong việc xác lập và giải quyết tranh chấp biên giới, song yếu tố con người, bao gồm lịch sử, văn hóa, bản sắc…, vẫn là phần không thể tách rời trong tiến trình này.

Việc kết hợp giữa khung pháp lý và sự thấu hiểu thực tế xã hội sẽ giúp các quốc gia không chỉ giải quyết tranh chấp một cách hợp pháp, mà còn bảo đảm tính bền vững, ổn định và nhân văn cho các thỏa thuận đạt được. Khi luật pháp được đặt trong “thực tế sinh động” của con người, đó mới là nền tảng vững chắc cho hòa bình và hợp tác lâu dài giữa các quốc gia.

(*) TS. Daniel Muller là một trong những luật sư sáng lập của FAR Avocats. Ông đã hành nghề trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp quốc tế và luật quốc tế hơn 20 năm. TS. Muller đại diện cho các quốc gia với vai trò luật sư tư vấn và tranh tụng trước các cơ quan tài phán quốc tế, bao gồm Tòa án Công lý quốc tế, Tòa Luật biển quốc tế, Toà án Nhân quyền châu Âu, Tòa án Công lý Liên minh châu Âu, cũng như tại các hội đồng trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 cũng như các toà án ad hoc.