Biên giới lãnh thổ

Đường sắt là tuyến giao thương kinh tế-thương mại rất quan trọng và đang được Việt Nam và Trung Quốc đặc biệt chú trọng thúc đẩy với các dự án trọng điểm, thu hút sự quan tâm lớn của dư luận và kỳ vọng của người dân, doanh nghiệp hai nước.

Quyết tâm cao độ

Người Trung Quốc có câu: “Tiếng tàu vang lên, vạn lượng vàng đến”, ý nói về sự quan trọng của việc kết nối hạ tầng giao thông trong phát triển kinh tế. Bởi thế, hợp tác đường sắt được lãnh đạo cấp cao hai nước chú trọng thúc đẩy trong khuôn khổ chuyến thăm Việt Nam giữa tháng 4 vừa qua của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, lãnh đạo cấp cao hai nước dành ưu tiên cao cho hợp tác đường sắt, nhất là về tín dụng, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực để kịp khởi công xây dựng tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong năm 2025 và tiếp theo là các tuyến đường sắt Đồng Đăng - Hà Nội, Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng.

Đặc biệt, hai bên nhất trí thành lập Ủy ban hợp tác đường sắt giữa hai Chính phủ, chứng kiến lễ khởi động Cơ chế hợp tác đường sắt Việt Nam - Trung Quốc, cho thấy quyết tâm cao độ hiện thực hóa mục tiêu kết nối, tạo thuận lợi cho thông thương.

Lãnh đạo Việt Nam - Trung Quốc chứng kiến lễ khởi động cơ chế hợp tác đường sắt Việt Nam - Trung Quốc ngày 15/4. (Ảnh: Hải Nguyên)

Thời gian qua, nhiều quan chức, chuyên gia, học giả Trung Quốc đã có những đánh giá về ý nghĩa của việc thúc đẩy tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Chia sẻ trên tờ Thời báo Hoàn Cầu - ấn phẩm của Nhân dân nhật báo tháng 2 vừa qua, ông Hứa Lợi Bình, chuyên gia của Viện nghiên cứu chiến lược toàn cầu và châu Á-Thái Bình Dương (CASS), Viện Khoa học xã hội Trung Quốc cho rằng, đây là dấu mốc cho thấy giấc mơ về tuyến đường sắt Xuyên Á đang dần trở thành hiện thực, sau khi đưa vào vận hành, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng sẽ thúc đẩy gia tăng đáng kể thương mại giữa Trung Quốc và Việt Nam, góp phần tăng cường kết nối giữa Trung Quốc và ASEAN.

Cũng theo vị chuyên gia này, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng của Việt Nam sẽ kết nối với hệ thống đường sắt cao tốc của Trung Quốc và mạng lưới đường sắt Á-Âu, giúp cho hàng hóa của Việt Nam được vận chuyển đến châu Âu qua Trung Quốc với thời gian nhanh hơn, giá thành rẻ hơn, từ đó thúc đẩy tăng trưởng thương mại của Việt Nam.

Trong khi đó, chia sẻ với báo chí đầu năm nay, Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam Hà Vĩ đã giới thiệu cụ thể về 3 tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn mà hai bên đang đẩy nhanh tiến độ, cũng như ý nghĩa của các dự án này đối với việc kết nối, liên thông giữa hai nước sau khi đưa vào sử dụng.

Theo đó, ba tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn của Việt Nam bắt đầu từ biên giới phía Việt Nam thông với các thành phố lớn ở sâu trong nội địa của Việt Nam, là công trình kết nối, liên thông hạ tầng giao thông nội địa Việt Nam nói riêng và giữa Trung Quốc - Việt Nam nói chung, bao gồm tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; tuyến Đồng Đăng - Hà Nội và tuyến Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng.

Ba tuyến đường sắt này được gọi là khổ tiêu chuẩn, là vì do yếu tố lịch sử, các tuyến đường sắt chính ở Việt Nam là khổ 1m, nhỏ hơn so với khổ tiêu chuẩn 1,4m thông thường được sử dụng rộng rãi ở Trung Quốc và quốc tế. Do đó, các chuyến tàu khổ 1m của Việt Nam không thể trực tiếp đi vào nội địa Trung Quốc, mà phải chuyển hàng sang tàu của Trung Quốc, khiến hiệu quả vận tải bị giảm mạnh.

Tuy vậy, theo ông Hà Vĩ, cho dù trong điều kiện buộc phải chuyển đổi toa tàu hiện nay, các chuyến tàu hàng Trung-Việt vẫn tăng nhanh chóng. Theo số liệu thống kê, trong năm 2024, tổng lượng hàng hóa của tàu hàng liên vận Trung-Việt xuất phát từ Quảng Tây đạt 190.000 TEU, tăng gần 13 lần so năm 2023, trong đó có 5 lần lập mức kỷ lục lượng hàng vận chuyển theo tháng. Đường sắt là tuyến giao thương kinh tế-thương mại rất quan trọng giữa hai nước.

Việc xây dựng ba tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn này, sẽ giúp tăng đáng kể hiệu suất kết nối không chỉ trong nội địa Việt Nam, mà còn giữa hai nước Trung-Việt, góp phần thúc đẩy thương mại song phương tăng trưởng nhanh chóng, giúp Việt Nam xuất khẩu ngày càng nhiều hàng hóa có thế mạnh sang thị trường Trung Quốc, cũng như đưa các sản phẩm của Trung Quốc đến với thị trường Việt Nam, đồng thời tạo thuận lợi cho người dân hai nước qua lại, từ đó đem lại lợi ích to lớn cho kinh tế cả khu vực cũng như người dân hai nước.

Cán đích đúng hẹn

Thủ tướng Phạm Minh Chính khảo sát phương án xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng hồi tháng 12/2024. (Ảnh: VGP)

Ngày 30/4 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 54/CĐ-TTg ngày 30/4/2025 về việc đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Để bảo đảm mục tiêu khởi công, hoàn thành dự án đúng tiến độ trong năm 2025; với tinh thần của những ngày tháng 4 lịch sử "thần tốc, thần tốc hơn nữa; táo bạo, táo bạo hơn nữa", Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố nơi dự án đi qua khẩn trương, nghiêm túc triển khai các nhiệm vụ.

Bộ Xây dựng cũng phải chỉ đạo các Ban quản lý dự án và đơn vị tư vấn tăng cường nhân lực, triển khai đồng thời các bước lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế xây dựng sau thiết kế cơ sở, hồ sơ mời thầu và các thủ tục khác để bảo đảm tiến độ khởi công đúng ngày 19/12/2025.

Thủ tướng yêu cầu thực hiện tinh thần làm việc “làm ngày không đủ, tranh thủ làm đêm”, “xuyên lễ, xuyên Tết, xuyên ngày nghỉ”. Trường hợp cần thiết, có thể huy động nhân lực từ Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị Thành phố Hà Nội để hỗ trợ tổ chức thực hiện.

Trước đó, giữa tháng 2, Quốc hội đã thông qua nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, với tổng vốn 203.231 tỷ đồng, tương đương 8,37 tỷ USD.

Điểm đầu dự án tại vị trí nối ray qua biên giới (tỉnh Lào Cai), điểm cuối tại ga Lạch Huyện (Hải Phòng), dài gần 391km; chiều dài tuyến nhánh 27,9km, đi qua 9 tỉnh, thành Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng.

Tuyến đường sắt được đầu tư mới đường đơn, khổ 1,435m, vận chuyển chung hành khách, hàng hóa; tốc độ thiết kế 160km/h với tuyến chính từ ga Lào Cai mới đến ga Nam Hải Phòng; tốc độ thiết kế 120km/h với đoạn qua khu vực đầu mối TP Hà Nội; tốc độ 80km/h với các đoạn tuyến còn lại; phấn đấu hoàn thành dự án chậm nhất năm 2030.

Ngày 14/4/2025, Việt Nam và Trung Quốc đã ký công thư trao đổi về việc hỗ trợ kỹ thuật lập báo cáo nghiên cứu khả thi tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng./.