Biên giới lãnh thổ

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ủy ban Biên giới quốc gia là phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan như Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch…, tham mưu chiến lược cho Đảng và Nhà nước ta trong công tác quản lý biên giới lãnh thổ. Trong quá trình triển khai công tác đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo, với vai trò là thành viên Ban Chỉ đạo Nhà nước về Biển Đông và Hải đảo (nay là Ủy ban Chỉ đạo Nhà nước về Biển Đông - Hải đảo), Ủy ban Biên giới quốc gia đã có những đóng góp quan trọng nhằm củng cố thế và lực của ta trong việc khẳng định, bảo vệ, thực thi chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam ở Biển Đông. Có thể kể đến một số nội dung tiêu biểu như:

Thứ nhất, tham mưu, đề xuất lãnh đạo các cấp trong ban hành các chủ trương, chính sách, chiến lược, văn bản quy phạm pháp luật quan trọng trong công tác quản lý biên giới lãnh thổ, điển hình như: Tuyên bố của Chính phủ về lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa ngày 12/5/1977, Tuyên bố của Chính phủ về đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải năm 1982, Tuyên bố của Chính phủ về vùng trời Việt Nam năm 1984, Luật Biển Việt Nam được Quốc hội khóa XIII thông qua năm 2012, Tuyên bố của Chính phủ về đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải trong Vịnh Bắc Bộ năm 2025… Uỷ ban cũng chủ động phối hợp với các đơn vị liên quan, kiến nghị, tham mưu cấp có thẩm quyền về phương án đàm phán, gia nhập, phê chuẩn và thực hiện các thỏa thuận, điều ước quốc tế quan trọng về Biển và Đại dương như Công ước quốc tế về an toàn sinh mạng con người trên biển năm 1974 (SOLAS 1974), Công ước quốc tế về tìm kiếm cứu nạn hàng hải năm 1979 (SAR 79), Công ước quốc tế về phòng ngừa ô nhiễm từ tàu biển năm 1973 (MARPOL 73/78), Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982)…, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để ta và các nước liên quan quản lý tốt các khác biệt, tranh chấp, xử lý thỏa đáng sự vụ phát sinh trên biển, bảo đảm cao nhất các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Việt Nam, tạo dựng môi trường hòa bình và ổn định trên biển nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế và phục vụ phát triển kinh tế biển.

Thứ hai, phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các đơn vị tác chiến, thường xuyên nắm bắt động thái, chính sách và hoạt động của các bên liên quan trên biển, nghiên cứu và kịp thời tham mưu, đề xuất các biện pháp xử lý, đấu tranh phù hợp, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, trong khi vẫn giữ được quan hệ hữu nghị, ổn định với các nước láng giềng. Bên cạnh đó, Ủy ban cũng tham gia xây dựng phát biểu của Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao ta về vấn đề trên biển, khéo léo lồng ghép vấn đề Biển Đông vào phát biểu của Lãnh đạo cấp cao ta trong các hoạt động tiếp xúc song phương và đa phương, giúp bạn bè quốc tế hiểu đúng về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của đông đảo cộng đồng quốc tế.

Thứ ba, tham mưu xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội trên quần đảo Trường Sa. Nhằm khẳng định và bảo vệ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa, đảm bảo tính chiến lược của quần đảo này đối với an ninh và kinh tế biển, đảo của Việt Nam, với vai trò là thành viên chủ chốt của Ban Chỉ đạo Nhà nước về Biển Đông và Hải đảo, Ủy ban Biên giới đã chủ động, tích cực phối hợp với các bộ, ngành liên quan đề xuất Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ban hành Nghị định số 193-HĐBT, tổ chức quần đảo Hoàng Sa thành huyện đảo Hoàng Sa thuộc tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng và quần đảo Trường Sa thành huyện đảo Trường Sa thuộc tỉnh Đồng Nai, chính thức hành chính hóa phần lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc ở Biển Đông. Cùng với đó là việc xây dựng và triển khai các công trình dân sinh như trường học, trạm xá, khu dân cư, phát triển ngư nghiệp và các hoạt động dịch vụ khác, tạo dựng cuộc sống ổn định cho người dân. Việc từng bước dân sự hóa quần đảo Trường Sa có ý nghĩa quan trọng trong việc thiết lập bằng chứng lịch sử, pháp lý về quản lý, sử dụng hòa bình, liên tục của Việt Nam, tạo dựng pháo đài vững chắc để bảo vệ chủ quyền, tạo động lực khai thác hiệu quả tiềm năng kinh tế biển đảo, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của toàn dân đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Cho đến nay, đặc khu Trường Sa đã trở thành điểm tựa vững chắc cho ngư dân ta vươn khơi bám biển, góp phần quan trọng vào thúc đẩy phát triển kinh tế biển.

Thứ tư, tham mưu, đề xuất xây dựng Cụm Dịch vụ - Kinh tế - Khoa học kỹ thuật (DKI). Sau sự kiện Trường Sa năm 1988, nhu cầu cấp thiết đặt ra đối với công tác bảo vệ chủ quyền là ta phải có được những tiền đồn trên biển vững chắc, vừa để khẳng định chủ quyền trên biển, vừa làm cơ sở, căn cứ hỗ trợ các hoạt động bảo vệ chủ quyền của ta đối với quần đảo Trường Sa. Trong bối cảnh đó, được sự chỉ đạo của lãnh đạo cấp cao, Ủy ban Biên giới quốc gia đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan, trong đó đơn vị chủ lực là Bộ Quốc phòng, nghiên cứu và triển khai xây dựng các công trình dịch vụ - kinh tế - khoa học kỹ thuật ở khu vực thềm lục địa phía Nam Biển Đông của Việt Nam (DKI), khu vực có ý nghĩa chiến lược quan trọng về phòng thủ đối với các vùng biển, thềm lục địa của ta nói chung và đối với khai thác tài nguyên dầu khí nói riêng. Sự có mặt của các công trình DKI tại vùng thềm lục địa này có ý nghĩa chính trị quan trọng khẳng định quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, là chỗ dựa vững chắc cho các hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí, đánh bắt hải sản, vận chuyển, đo đạc, khảo sát biển… 

Việc xây dựng các công trình DKI bắt đầu từ năm 1989, trong đó giai đoạn xây mới từ năm 1989-1999, Bộ Quốc phòng phối hợp cùng các bộ, ngành đã triển khai xây dựng 20 công trình DKI tại 07 bãi ngầm (Tư Chính, Phúc Tần, Ba Kè, Quế Đường, Phúc Nguyên, Huyền Trân, Cà Mau); ở các giai đoạn sau, tiến hành gia cố công trình để kéo dài tuổi thọ, dần hoàn thiện điều kiện sinh sống và làm việc cho các chiến sỹ ta tại nhà giàn. Trong quá trình triển khai DKI, ta đã gặp phải không ít khó khăn thách thức về cả kỹ thuật, pháp lý và ngoại giao. Trong bối cảnh đó, Ủy ban Biên giới quốc gia đã kịp thời kiến nghị, tham mưu các hình thức phù hợp với phương châm khôn khéo, kiềm chế, không để xảy ra xung đột, kiên quyết bảo vệ vững chắc các quyền chủ quyền đối với khu vực thềm lục địa phía Nam Biển Đông của ta, giữ vững môi trường ổn định để triển khai thành công các công trình này. Không thể phủ nhận DKI là một trong những công trình lớn, được xây dựng công phu trên vùng biển và thềm lục địa của ta từ trước đến nay, có vai trò chiến lược trong bảo vệ các vùng biển và thềm lục địa, cũng như đất liền Việt Nam từ hướng biển. Hiện nay, các công trình DKI đã trở thành điểm dừng chân đầy ý nghĩa đối với ngư dân ta hoạt động trên biển, là cột mốc sống khẳng định quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đối với khu vực thềm lục địa phía Nam của ta. 

Thứ năm, tham mưu thành lập lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn về công tác quản lý biển, đảo của Việt Nam, tham khảo kinh nghiệm của các nước có kinh nghiệm, tiềm lực về biển, Ủy ban Biên giới quốc gia đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan, tham mưu lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Bộ Quốc phòng nghiên cứu, xây dựng và triển khai kế hoạch tăng cường lực lượng tuần tra, kiểm soát trên biển đi đôi với tăng cường bảo vệ các quyền và lợi ích trên biển, trên cơ sở đó, kiến nghị Chính phủ thành lập lực lượng Cảnh sát Biển Việt Nam. Ngày 28/8/1998, Chính phủ đã thành lập Cục Cảnh sát biển, tiền thân của Cảnh sát biển Việt Nam hiện nay.

Lực lượng Cảnh sát Biển Việt Nam là lực lượng nòng cốt trong thực thi pháp luật trên biển, đấu tranh phòng chống tội phạm, vi phạm pháp luật và tham gia tìm kiếm, cứu nạn, khắc phục sự cố môi trường biển. Ngoài ra, Cảnh sát Biển cũng có nhiệm vụ tăng cường hợp tác quốc tế trong thực thi pháp luật trên biển, giữ gìn môi trường ổn định, thuận lợi cho các hoạt động kinh tế biển, phát triển bền vững như khai thác tài nguyên biển, du lịch biển và giao thông vận tải biển. Việc thành lập lực lượng Cảnh sát Biển có ý nghĩa to lớn trong công tác bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam trên biển, phục vụ phát triển kinh tế biển. Đây cũng là bước quan trọng trong xây dựng lực lượng vũ trang chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu bảo vệ tổ quốc từ sớm, từ xa, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, thể hiện trách nhiệm của một quốc gia có chủ quyền trong bảo vệ an ninh, trật tự và phát triển bền vững trên biển.

Trong thời gian tới, tình hình Biển Đông sẽ tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, tạo áp lực ngày càng lớn đối với công tác bảo vệ chủ quyền biển đảo của ta ở Biển Đông, với những yêu cầu cao hơn trong công tác phối hợp giữa các đơn vị chuyên môn. Trong bối cảnh đó, Ủy ban Biên giới quốc gia sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa trong triển khai các nhiệm vụ, trong đó có công tác phối hợp với các bộ, ngành liên quan, đề xuất, tham mưu các biện pháp, chủ trương, chiến lược, chính sách, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của ta trên biển./.