Biên giới lãnh thổ

Từng trực tiếp tham gia đoàn công tác phân giới cắm mốc trên đất liền giữa Việt Nam và Trung Quốc, ông Vũ Đăng Mạnh - Nguyên Vụ trưởng Vụ Biên giới Việt - Trung,Ủy ban Biên giới quốc gia chia sẻ với phóng viên về những nỗ lực của hai bên để hoàn thành công tác phân giới cắm mốc tại Tọa đàm “Ủy ban Biên giới quốc gia - 50 năm vì sự nghiệp biên giới lãnh thổ”, được tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Theo ông Vũ Đăng Mạnh, từ năm 1974 đến 1979, Việt Nam và Trung Quốc đã ba lần tiến hành đàm phán về biên giới lãnh thổ, nhưng không đạt được kết quả do lập trường, quan điểm giữa hai bên còn nhiều khác biệt. Sau khi hai nước bình thường hóa quan hệ vào tháng 11/1991, hai bên đã tiến hành đàm phán lần thứ tư về biên giới lãnh thổ.

Ông Vũ Đăng Mạnh - Nguyên Vụ trưởng Vụ Biên giới Việt - Trung,Ủy ban Biên giới quốc gia.

Tháng 10/1993, hai bên đạt được Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản giải quyết vấn đề biên giới lãnh thổ giữa Việt Nam - Trung Quốc, đồng ý lấy các Công ước Pháp - Thanh 1887 và 1895 cùng các văn kiện, bản đồ hoạch định, cắm mốc biên giới kèm theo làm căn cứ để xác định lại đường biên giới Việt - Trung; các khu dân cư hai bên đã sinh sống lâu đời thì duy trì cuộc sống ổn định của dân cư; đối với những đoạn biên giới sông suối thì giải quyết theo nguyên tắc của luật pháp và thực tiễn quốc tế.

Ngày 30/12/1999, Hiệp ước về biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc (Hiệp ước 1999) được ký kết, đặt nền móng quan trọng cho việc xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị và ổn định lâu dài giữa hai nước.Hiệp ước 1999 ghi nhận toàn bộ hướng đi của đường biên giới từ Tây sang Đông và kết quả giải quyết 289 khu vực có nhận thức khác nhau. Theo Hiệp ước, khoảng 114,9 km² khu vực tranh chấp được quy thuộc cho Việt Nam; khoảng 117,2 km² được quy thuộc cho Trung Quốc. Tuy vậy, còn bốn khu vực hai bên chưa giải quyết được là: ba khu vực ở Cao Bằng (trong đó có khu vực thác Bản Giốc) và khu vực cửa sông Bắc Luân (bản đồ đính kèm Hiệp ước chỉ thể hiện nét đứt). Hai bên thoả thuận sẽ giải quyết các khu vực này trong quá trình phân giới cắm mốc.

Hiệp ước 1999 mới chỉ xác định đường biên giới bằng lời văn và trên bản đồ. Để có thể xác định rõ ràng đường biên giới, hai bên cần tiến hành phân giới cắm mốc, tức là, chuyển đường biên giới từ lời văn trong Hiệp ước và bản đồ ra thực địa.

Ngay sau khi ký Hiệp ước về biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc năm 1999, hai bên đã thành lập Ủy ban liên hợp phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc; tiến hành cắm cột mốc đầu tiên tại Cửa khẩu Móng Cái -Đông Hưng (tháng 12/2001). Sau đó, hai bên thành lập 12 nhóm phân giới cắm mốc và triển khai đồng thời. Từ năm 2002, hai bên tiến hành phân giới cắm mốc đồng loạt. Tuy nhiên, do hai bên còn có nhận thức khác nhau về cách thức triển khai nên công tác tiến triển rất chậm, sau hai năm mới chỉ cắm được 89 cột mốc.

Từ năm 2004 đến 2006, hai bên thỏa thuận triển khai công tác phân giới cắm mốc theo phương châm “dễ trước, khó sau”, lần lượt cắm mốc ở những khu vực dễ đồng thuận nhất, sau đó tiếp tục “gạn đục, khơi trong”. Đến cuối năm 2006, hai bên đã xác định được gần 70% vị trí mốc giới, chỉ còn lại hơn 163 khu vực. Tuy vậy, đến năm 2007, tốc độ phân giới cắm mốc bị chậm lại do các khu vực tồn đọng đều là khu vực nhạy cảm, có lịch sử tranh chấp lâu đời, khó giải quyết.

Trước tình hình đó, Ủy ban liên hợp phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền Việt Nam – Trung Quốc đã đưa ra nhiều biện pháp đẩy nhanh tiến độ phân giới cắm mốc, trong đó, quan trọng nhất là biện pháp giải quyết “cả gói”, nhờ đó đã giải quyết được một cách thỏa đáng, công bằng toàn bộ tất cả những khúc mắc còn tồn đọng.

Kết quả là sau gần 8 năm đàm phán và triển khai phân giới cắm mốc trên thực địa, ngày 31/12/2008 tại Hà Nội, hai Trưởng đoàn đàm phán cấp Chính phủ về biên giới lãnh thổ Việt Nam và Trung Quốc đã ra Tuyên bố chung về việc hoàn thành công tác phân giới cắm mốc biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc theo đúng thoả thuận giữa Lãnh đạo cấp cao hai nước.

Lễ cắm cột mốc 1116, một trong những cột mốc cuối cùng trên tuyến biên giới Việt Nam-Trung Quốc, tháng 12/2008. (Ảnh tư liệu)

Lễ chào mừng hoàn thành công tác phân giới cắm mốc đường biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc, tháng 2/2009. (Ảnh tư liệu)

Đây là một sự kiện có ý nghĩa lịch sử trọng đại trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, thể hiện mong muốn và quyết tâm của hai Đảng, hai Nhà nước giải quyết hoà bình, công bằng các vấn đề do lịch sử để lại, có tính đến lợi ích của nhau, phù hợp với luật pháp và thực tiễn quốc tế và Hiệp ước năm 1999, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân hai nước, phù hợp với xu thế hoà bình, hữu nghị và hợp tác ở khu vực và trên thế giới.

Lần đầu tiên Việt Nam và Trung Quốc có một đường biên giới trên đất liền hoàn chỉnh, được thể hiện rõ ràng trong các văn bản pháp lý và các bản đồ kèm theo, được phân giới và đánh dấu trên thực địa bằng một hệ thống mốc giới chính quy và hiện đại, có giá trị trường tồn với hai quốc gia, tạo điều kiện tăng cường giao lưu hữu nghị và phát triển hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật... giữa hai nước.

“Có thể nói những khó khăn, thách thức thì vô vàn, từ công tác xác thực trên thực địa, trình độ cán bộ chưa đồng đều, hai bên vẫn còn có những lúc bất đồng, chưa thực sự hiểu nhau…nhưng dưới sự chỉ đạo sát sao của Bộ Ngoại giao, đặc biệt là vai trò của Vụ Biên giới Việt Trung, Ủy ban Biên giới quốc gia, các nhóm công tác đã hoàn thành tốt nhiệm vụ phân giới cắm mốc”, ông Vũ Đăng Mạnh nhớ lại./.