Biên giới lãnh thổ

Biển Đông là lá chắn an ninh và không gian sinh tồn của Việt Nam. Tuy nhiên, ở Biển Đông cũng tồn tại các tranh chấp phức tạp về chủ quyền lãnh thổ và biển, tác động trực tiếp đến môi trường an ninh, phát triển của Việt Nam cũng như hòa bình, ổn định ở khu vực. Trong bối cảnh đó, Ủy ban Biên giới quốc gia (UBBG) rất tự hào đã không ngừng nỗ lực và đóng góp xứng đáng cho công cuộc bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền chủ và quyền tài phán quốc gia trên biển thông qua việc định hình và xây dựng chính sách, pháp luật của Việt Nam về biển, chủ yếu thể hiện trên 04 khía cạnh: 

Một là, sớm xác lập phạm vi vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia phù hợp với luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS). Chỉ 02 năm sau khi đất nước thống nhất, giang sơn thu về một mối, với sự chủ động tham mưu, đề xuất và thúc đẩy của UBBG (khi đó là Ban Biên giới của Hội đồng Chính phủ), Chính phủ Việt Nam ngày 12/5/1977 đã ra Tuyên bố về lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, tiếp đó là Tuyên bố về đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam (12/11/1982), tạo cơ sở pháp lý quan trọng để ta triển khai các biện pháp thực thi và bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia trên biển. 

Sau khi Việt Nam trở thành thành viên UNCLOS vào năm 1994, UBBG đã chủ động nghiên cứu, tranh thủ sự giúp đỡ của chuyên gia quốc tế uy tín, xây dựng hồ sơ và nộp lên Ủy ban Ranh giới thềm lục địa mở rộng của Liên hợp quốc (CLCS) Đệ trình Ranh giới thềm lục địa ngoài 200 hải lý đối với Khu vực Bắc Biển Đông, Đệ trình chung với Ma-la-xi-a Ranh giới thềm lục địa ngoài 200 hải lý đối với khu vực Nam Biển Đông (năm 2009) và Đệ trình Ranh giới thềm lục địa ngoài 200 hải lý đối với Khu vực Giữa Biển Đông (2024). Năm 2020, UBBG xây dựng và lưu hành tại Liên hợp quốc Công hàm 22-HC/2020 ngày 30/3/2020, lần đầu tiên làm rõ quy chế pháp lý của quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa phù hợp với quy định của UNCLOS. Mới đây nhất, UBBG đã chủ trì xây dựng phương án và kiến nghị Chính phủ ra Tuyên bố ngày 21/2/2025 về đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải trong Vịnh Bắc Bộ. Với một loạt biện pháp pháp lý quan trọng kể trên, ta đã công khai toàn bộ yêu sách biển ở Biển Đông, tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng để bảo vệ, quản lý và khai thác hiệu quả các vùng biển của ta, phục vụ đàm phán phân định biển giữa ta với các nước láng giềng.  

Hai là, UBBG đã phát huy vai trò tiên phong trong tiến trình xây dựng hệ thống văn bản pháp luật, chủ trương, chính sách của Việt Nam về biển và đạt được nhiều thành quả quan trọng. Nổi bật là, đã chủ trì xây dựng Luật Biển Việt Nam 2012, phối hợp với các bộ, ngành chức năng xây dựng Luật Biên giới quốc gia 2003, Luật Tài nguyên, Môi trường biển và hải đảo 2015, Luật Thủy sản 2017, Luật Cảnh sát biển 2018, Luật Bộ đội Biên phòng 2020, Luật Dầu khí 2022, Nghị định 34/2014/NĐ-CP ngày 29/4/2014 về quy chế khu vực biên giới đất liền nước Việt Nam, Quy hoạch Không gian biển quốc gia 2024, Chiến lược khai thác, bảo vệ môi trường biển và hải đảo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tạo hành lang pháp lý vững chắc phục vụ sự nghiệp đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo cũng như phát triển bền vững kinh tế biển theo Nghị quyết 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam. 

Ba là, UBBG đã chủ động, tích cực thúc đẩy đàm phán phân định và hợp tác biển với các nước ven Biển Đông trên cơ sở bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc và phù hợp với quy định của UNCLOS. Trong đó, riêng về phân định biển, Việt Nam đã trở thành quốc gia ký kết được nhiều hiệp định phân định biển nhất trong Đông Nam Á, trở thành hình mẫu về đàm phán phân định biển. Ta đã ký với Campuchia Hiệp định về vùng nước lịch sử năm 1982; với Malaysia Bản ghi nhớ về thăm dò và khai thác dầu khí tại khu vực xác định thuộc thềm lục địa của hai nước năm 1992; với Thái Lan Hiệp định phân định ranh giới biển trong Vịnh Thái Lan năm 1997; với Trung Quốc Hiệp định phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Vịnh Bắc Bộ năm 2000, Hiệp định hợp tác nghề cá ở Vịnh Bắc Bộ năm 2000 (đã hết hiệu lực, hai bên đang đàm phán hiệp định mới), Nghị định thư bổ sung Hiệp định hợp tác nghề cá Vịnh Bắc Bộ 2004; với Indonesia Hiệp định về phân định ranh giới thềm lục địa năm 2003, Hiệp định về phân định vùng đặc quyền kinh tế năm 2022 và đang tiến hành thủ tục phê chuẩn. 

Bốn là, UBBG đã tham gia tích cực, hiệu quả vào quá trình định hình trật tự biển quốc tế dựa trên luật lệ, góp phần khẳng định vị thế và vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế. Tiêu biểu là đã tham gia đàm phán UNCLOS kể từ năm 1977 và phê chuẩn UNCLOS năm 1994; phê duyệt Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển ngoài vùng tài phán quốc gia năm 2025; có nhiều cam kết chính trị ở cấp độ song phương và đa phương, đề cao vai trò của UNCLOS là cơ sở pháp lý quy định toàn diện về mọi hoạt động của các quốc gia trên biển và đại dương, thành lập Nhóm bạn bè UNCLOS tại Liên hợp quốc. Vừa qua, tại Hội nghị thường niên các quốc gia thành viên UNCLOS lần thứ 35 (SPLOS 35) (23-27/6), lần đầu tiên Việt Nam được giao đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Hội nghị, thể hiện rõ vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam. Hiện nay, Việt Nam cũng đang tích cực thúc đẩy, vận động các nước ủng hộ ứng cử viên của ta (PGS. TS. Nguyễn Thị Lan Anh) tranh cử vị trí thẩm phán tại Tòa án Quốc tế về Luật Biển (ITLOS).

Có thể khẳng định, trải qua 50 năm hình thành và phát triển, UBBG đã luôn bám sát đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, nỗ lực bền bỉ không ngừng, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, biết chớp thời cơ, có nhiều đóng góp thầm lặng song rất quan trọng trong việc xây dựng một hệ thống pháp luật, chính sách hoàn chỉnh về biển, phù hợp với luật pháp quốc tế, giúp ta có điều kiện thuận lợi bảo vệ, quản lý và khai thác hiệu quả các vùng biển, từng bước đưa đất nước ta trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển./.