Chúa Trịnh đòi lại được một vùng biên ải

04/04/2018 18:42

Trong lịch sử hào hùng của Đại Việt, vùng biên ải phía Bắc là nơi chứng kiến nhiều biến động. Khi thì là cửa ngõ của quân xâm lược tiến vào Kinh đô Thăng Long, lúc thì là nơi chứng kiến một đội quân không còn mảnh giáp, chủ tướng phải chui vào ống đồng để cho lính khiêng về bên kia biên giới. Nhưng cũng có lúc, nơi đây chứng kiến các cuộc ngoại giao đòi đất chủ quyền nhờ có tài ngoại giao cực kỳ mềm dẻo và khôn khéo.

 

Quân đội thời Lê-Trịnh trong đám tang đương thời qua nét vẽ của người phương Tây. Ảnh: Trịnh Sinh

Chuyện xảy ra từ cách đây hơn 300 năm, vào thời vua Lê Gia Tông, năm 1672. Khi đó, Vũ Công Tuấn là Đô đốc Thiêm sự, tước Khoan Quận công làm phản, từ Thăng Long chạy về Tuyên Quang định gây thế lực cát cứ. Năm 1688, Vũ Công Tuấn chạy sang Vân Nam (Trung Quốc) nhờ lực lượng ngoại bang giúp sức.

Nhân thời cơ này, Thổ ty Vân Nam xâm chiếm đất đai vùng biên giới của Đại Việt ở châu Vị Xuyên, Bảo Lạc thuộc Tuyên Quang và châu Thủy Vĩ thuộc Hưng Hóa; ngang nhiên đặt Tuần ty ở sát biên giới, sách nhiễu thu thuế người buôn bán. Các quan trấn thủ vùng biên của ta nhiều lần đưa thư sang đòi, nhưng Thổ ty Vân Nam không chịu trả (Khâm Định Việt Sử Thông giám Cương mục). Sau nhiều lần đòi, Tổng đốc Vân Nam mới trả 120 người, nhưng vẫn không trả lại đất.

Năm Canh Ngọ (1690), triều đình Đại Việt sai Chánh sứ Nguyễn Danh Nho, Nguyễn Quý Đức, phó sứ Nguyễn Tiến Sách, Trần Thọ sang nhà Thanh nộp lễ tuế cống, nhân tiện tâu việc Thổ ty ở Khai Hóa và Mông Tự (Vân Nam) xâm chiếm những thôn động ở các châu Bảo Lạc, Vị Xuyên, Thủy Vĩ và Quỳnh Nhai, xin tra xét rõ ràng cho. Nhưng triều đình nhà Thanh ỉm việc này, không trả lời. Đến năm Đinh Sửu (1697), triều đình Đại Việt lại cho sứ thần sang nhà Thanh nộp lễ tuế cống, nhân tiện tâu bày cả việc biên giới Tuyên Quang, Hưng Hóa lần nữa.

Khi đó, nước ta đang trong thời kỳ vua Lê-chúa Trịnh. Vua Lê không có quyền lực, mà điều hành triều đình là chúa Trịnh. Các cuộc ngoại giao về biên giới phía Bắc cũng dừng lại ở cuối thế kỷ XVII, một phần lãnh thổ vùng biên nước ta vẫn chưa thu hồi được.

Đến năm 1709, chúa Trịnh Căn mất, chúa Trịnh Cương lên nối ngôi. Đây là một vị chúa có nhiều cuộc cải cách an dân như chế độ hạn điền bảo đảm cho dân nghèo có ruộng, đốc thúc việc đê điều, khuyến nông... Vì vậy, nhìn chung, nông nghiệp thời kỳ này ổn định và phát triển. Trịnh Cương là vị chúa toàn tâm lo việc thế sự, thường cùng tham tướng Nguyễn Công Hãng bàn soạn công việc “từ đầu canh năm đến mặt trời lặn mới thôi”.

Chúa có công củng cố quân đội, đặt ra 6 quân Trung Dực, Trung Oai, Trung Thắng, Trung Khuông, Trung Nhuệ và Trung Tiệp, mỗi doanh 800 người, bổ dụng các tướng Gia quận công Đặng Đình Lân và Thiêm quận công Trương Nhưng, cả thảy 6 người chia nhau thống lãnh. Sau đó, ông bắt đầu cấp ruộng công cho lính tứ trấn thay vì chỉ cấp cho lính Thanh Nghệ như trước để tránh nạn “kiêu binh”. Việc tuyển chọn các thủ lĩnh quân sự không phải là người họ Trịnh đã giúp cho quân đội có được những tướng thực tài. Khi đó, đất nước bước vào thời kỳ thịnh trị đúng như sử gia Phan Huy Chú ghi nhận: "Triều đình đặt nhiều việc pháp độ, kỷ cương rất hẳn hoi đầy đủ. Thực là đời rất thịnh".

Nhờ có “thực túc binh cường” và “binh hùng tướng mạnh” mà thể chế vua Lê-chúa Trịnh ở Đàng Ngoài khi đó rất vững chắc. Lúc đó, Đàng Trong dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu từng có ý chinh phạt Bắc Hà, bèn sai người ra Bắc do thám. Họ về tâu: "Trong triều cường thịnh, tướng văn, tướng võ đều là người giỏi, binh lương đầy đủ, quân bộ, quân thủy đã nhiều lại tinh nhuệ...". Nguyễn Phúc Chu phải bỏ mộng thâu tóm Bắc Hà.

Cũng chính lúc đó, triều đình Đại Việt tỏ rõ sức mạnh tự tôn dân tộc và cũng là lúc thời cơ đòi lại một phần lãnh thổ thiêng liêng của Đại Việt đã tới.

Biên giới phía Bắc bấy giờ vẫn duy trì chính sách từ thời chúa Trịnh Căn đối với người nhà Thanh sang ta làm ăn, buôn bán “Nghiêm sức cho người phương Bắc sang trú ngụ, nhất luật phải tuân theo phong tục nước ta”. Đối với người nào đã “biên tên vào sổ sách nước ta, thì từ ngôn ngữ đến đồ mặc nhất luật phải theo phong tục nước ta” (Khâm Định Việt sử Thông giám Cương mục).

Đối với lái buôn phương Bắc, “nếu không có người quen biết hướng dẫn, không được tự tiện vào kinh thành”. Còn đối với dân ta ở vùng biên thì “không được bắt chước tiếng nói và đồ vật của người phương Bắc”. Với tinh thần tự tôn dân tộc cao như vậy, rõ ràng đã góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc lâu dài cho đến tận ngày nay.

Năm 1724, chúa Trịnh Cương sai Phạm Ích Khiêm đi sứ nhà Thanh, đến Yên Kinh được vua Khang Hy tiếp, đàm phán lập giới mốc ở núi Xưởng Chì (Diên Xưởng) ở Vị Xuyên, Hà Giang ngày nay, thu được 80 dặm, còn 40 dặm biên giới là nơi có Xưởng Đồng Tụ Long (Đồng Xưởng) thì nhà Thanh vẫn không chịu trả.

Đến thời Ung Chính (1728), sau nhiều lần triều đình Đại Việt làm văn thư đòi lại, nhưng các thổ mục vùng biên của nhà Thanh không chịu trả. Nhà Thanh cử các quan sang Đại Việt thăm dò. Có lẽ thấy Đại Việt đang hùng cường và bài học đuổi quân Minh thời Lê Lợi còn đó nên Ung Chính không dám gây chiến.

Với tài khôn ngoan của chúa Trịnh Cương, một mặt cảnh giới nghiêm ngặt, nhưng cũng nghiêm sức cho quan lại giữ biên giới không được tự tiện hành động. Vì thế, nhà Thanh sai Dịch Lộc đến Thăng Long giao trả lại đất cũ cho Đại Việt và lập mốc giới ở sông Đồ Chú. Khi tiếp nhận sắc văn của vua Thanh, với yêu cầu “nghi lễ ba lần quỳ, chín lần vái, triều đình cũng miễn cưỡng, nhân nhượng nghe theo”.

Mặt khác, trong bức Quốc thư gửi Ung Chính, Trịnh Cương cũng nhún nhường “lòng thành thờ nước lớn, sợ mệnh trời”. Với sự tỉnh táo, tránh hiểm họa binh đao, chúa Trịnh đã khôn khéo thu được đủ 120 dặm biên giới có mỏ chì, mỏ đồng của tổ tiên để lại mà không mất một người lính nào.

Lịch sử đã chứng minh thời vua Lê-chúa Trịnh kéo dài đến 255 năm nhưng không có quân xâm lược nào dám nhòm ngó. Có lẽ, đến lúc các nhà sử học phải đánh giá lại thời kỳ này. Chúa Trịnh có lỗi vì chèn ép vua Lê, nhưng cũng góp nhiều công lao trong lịch sử dân tộc: góp phần gìn giữ biên cương, tự tôn và khẳng định nền văn hóa đậm đà bản sắc của nước Nam.

Nguồn: bienphong.com.vn
Cùng chuyên mục
Giải phóng Trường Sa, chiến công khẳng định chủ quyền
Giải phóng Trường Sa, chiến công khẳng định chủ quyền

Giải phóng kịp thời các đảo thuộc quần đảo Trường Sa là chiến công đặc biệt xuất sắc, có ý nghĩa chiến lược của lực...

Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa: Bằng chứng khẳng định chủ quyền Việt Nam
Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa: Bằng chứng khẳng định chủ quyền Việt Nam

Không chỉ nhằm tri ân những người lính trong đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa năm xưa đã hy sinh để bảo...

Chúa Sãi mở cửa biển để giao thương
Chúa Sãi mở cửa biển để giao thương

Nước Việt Nam sở hữu cả chiều dài phần phía Đông đất liền là biển cả. Người Việt đã làm chủ và khai thác Biển...

Từ trấn Hải Thành năm xưa đến đồn Biên phòng hôm nay
Từ trấn Hải Thành năm xưa đến đồn Biên phòng hôm nay

Ở Thừa Thiên Huế có một đồn Biên phòng “độc nhất vô nhị” được xây dựng cách đây 206 năm và tới giờ này vẫn...

Nghệ thuật quân sự độc đáo dưới thời Lê sơ
Nghệ thuật quân sự độc đáo dưới thời Lê sơ

Nhà Lê sơ được sử cũ nhắc đến như thời kỳ hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam, dưới thời vua Lê Thái...

Chiến lược biên cương của Vua Lê Thái Tổ
Chiến lược biên cương của Vua Lê Thái Tổ

Thư tịch cổ chữ Hán nước ta xưa nói nhiều đến câu thơ nổi tiếng về chiến lược biên cương của vua Lê Thái Tổ...

Nơi khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc Việt Nam
Nơi khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc Việt Nam

Đình An Vĩnh trên đảo Lý Sơn là một trong những ngôi đình có từ lâu đời nhất ở tỉnh Quảng Ngãi.

Những chiến thuyền bảo vệ biển, đảo thời Nguyễn
Những chiến thuyền bảo vệ biển, đảo thời Nguyễn

Minh Mạng là Hoàng đế của Vương triều Nguyễn có công đầu mở mang bờ cõi nước Việt.

Những điều ít biết về Lũy Thầy
Những điều ít biết về Lũy Thầy

Trong lịch sử quân sự Việt Nam có một hệ thống thành lũy khá lợi hại. Dân gian vẫn gọi là Lũy Thầy.

Tìm lại dấu xưa thương cảng Vân Đồn
Tìm lại dấu xưa thương cảng Vân Đồn

Vùng biển Vân Đồn nằm ở phía Đông Nam tỉnh Quảng Ninh, không chỉ có vị trí chiến lược quan trọng trên vùng biển Đông...

Triều Nguyễn quản lý Sơn Trà như thế nào?
Triều Nguyễn quản lý Sơn Trà như thế nào?

Ngày nay ai cũng biết Sơn Trà là “con mắt Đông Dương”, “khu xung yếu”. Trước đây, vào thời nhà Nguyễn, việc quản lý Sơn...

Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng lừng lẫy
Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng lừng lẫy

"Đằng Giang tự cổ huyết do hồng" (nghĩa là sông Đằng từ xưa máu còn đỏ) là câu đối đáp của sứ thần nước ta...

Trần Khánh Dư - Vị tướng thủy quân tài ba chống giặc ngoại xâm
Trần Khánh Dư - Vị tướng thủy quân tài ba chống giặc ngoại xâm

Trần Khánh Dư là một danh tướng đời nhà Trần, triều đại tồn tại từ năm 1226 đến năm 1400 tại Việt Nam. Ông không...

Thân Công Tài -
Thân Công Tài - "Lưỡng quốc khách nhân" trên biên giới Việt - Trung

Sinh năm 1620, tại xã Như Thiết, huyện Yên Dũng, phủ Lạng Giang, xứ Kinh Bắc (nay là xã Hồng Thái, huyện Việt Yên, tỉnh...

Triều Nguyễn xác lập và khẳng định chủ quyền của nước ta đối với biển, đảo
Triều Nguyễn xác lập và khẳng định chủ quyền của nước ta đối với biển, đảo

Biển, đảo giữ một vị trí quan trọng trong lịch sử dân tộc, nhất là chủ quyền đối với các quần đảo trên Biển Đông,...

Tin đọc nhiều
Lãnh hải là vùng biển được quy định như thế nào theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982?
Thông tin liên quan Biển Đông từ ngày 01/11- 08/11/2023
Hội đàm Ban Công tác đặc biệt 2 tỉnh Quảng Trị - Savannakhet
Hà Lan luôn tuân thủ và ủng hộ luật pháp quốc tế
Khởi công cảng cạn Tân Cảng Mộc Bài gần biên giới Việt Nam-Campuchia
Tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy hợp tác giữa các địa phương Việt-Lào
Tiếp tục thúc đẩy hợp tác giữa Việt Nam và Liên bang Nga trong các lĩnh vực truyền thống
Đưa quan hệ Việt Nam – Mông Cổ phát triển lên tầm cao mới
Tàu hải quân Hoàng gia Australia thăm hữu nghị Việt Nam
Những đường biên giới độc đáo nhất thế giới
Tuân thủ luật pháp quốc tế 'là trách nhiệm của tất cả các quốc gia'
Việt Nam là đối tác quan trọng của EU trong ASEAN và châu Á-Thái Bình Dương
Hiệu quả từ mô hình “Nông dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới”
Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt Nam - Ấn Độ ngày càng phát triển mạnh mẽ
Những huyện nào là huyện biên giới của tỉnh Sơn La?
Chấm dứt khai thác hải sản bất hợp pháp để bảo đảm sinh kế bền vững
Kiên quyết không để tàu cá Việt Nam khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài
Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982 có hiệu lực từ ngày nào?
Lít-va mong muốn thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quan hệ hợp tác với Việt Nam
Đắk Lắk và Mondulkiri tăng cường phối hợp bảo đảm an ninh trật tự khu vực biên giới
Đường biên giới Việt Nam – Lào khởi đầu và kết thúc ở vị trí nào?
5 bức tường biên giới nổi tiếng
Hội nghị Tuyên truyền Công tác Biên giới trên Đất liền Việt Nam-Campuchia
Tiến tới đưa quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam - Thái Lan lên tầm cao mới
Việt Nam và Hà Lan quyết tâm cùng hợp tác, phát triển tự cường và bền vững
Cọc dấu trên đường biên giới Việt Nam – Lào được thể hiện như thế nào?
Đối thoại Chính sách Quốc phòng Việt Nam-Philippines lần thứ 5
Tuyến biên giới Việt Nam – Lào có bao nhiêu cặp cửa khẩu?
Phối hợp tìm kiếm hài cốt liệt sỹ Việt Nam hy sinh tại Campuchia
Bản đồ biên giới trên đất liền giữa Việt Nam với các quốc gia láng giềng gồm những bản đồ nào?