Chúa Sãi mở cửa biển để giao thương

25/02/2020 10:48

Nước Việt Nam sở hữu cả chiều dài phần phía Đông đất liền là biển cả. Người Việt đã làm chủ và khai thác Biển Đông từ vài ngàn năm trước. Tuy nhiên, có lẽ vùng châu thổ sông Hồng màu mỡ đủ nuôi sống cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, nhưng cũng đưa cuộc sống người Việt vào chính nghề làm nông mà chưa khai thác đúng chuyện buôn bán với các vùng biển xa.

Bức Quốc thư của chúa Nguyễn Phúc Nguyên gửi Mạc Phủ Tokugawa, Nhật Bản trao đổi về giao thương năm Hoằng Định thứ 11. Ảnh: Trịnh Sinh

Chỉ đến thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên (1563-1635), người Việt mới thực sự nhận ra giá trị của biển không chỉ là con tôm, con cá, mà biển còn là vàng, là bạc nữa. Đó chính là ngoại thương, mang lại nguồn lợi khổng lồ gấp nhiều lần giá trị mà hạt gạo đem lại. Cái nông nghiệp chỉ đủ ăn no mà chưa đem lại sự sung túc của người dân, sự cường thịnh của quân đội, sự giàu có của một quốc gia cùng với giữ vững chủ quyền thực sự cho đất nước. Chỉ có ngoại thương mới là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn đem lại những điều này. Từ trước đến nay đều thế cả.

Chúa Nguyễn Phúc Nguyên trị vì kéo dài 22 năm vào đúng lúc Đàng trong đang bước vào giai đoạn hội tụ cả 3 yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”. 

Bối cảnh bấy giờ, nhà nước Đại Việt chia đôi, Đàng ngoài thì vua Lê làm vì, chúa Trịnh chèn ép các đại thần. Vì thế mà Nguyễn Hoàng phải vượt đèo Ngang vào Quảng Trị, Thừa Thiên lập Đàng trong, danh nghĩa vẫn thuộc nhà nước Đại Việt, lúc này đang đà suy tàn với những ông vua sa đọa như Lê Uy Mục được người đời gọi là “Quỷ Vương”, vua “lợn” Lê Tương Dực... Đàng trong đã thực sự là một thế lực phát triển và ngày càng không phụ thuộc vào nhà Lê. Chúa Nguyễn Phúc Nguyên là đời chúa Nguyễn thứ hai. Ông được chúa Tiên Nguyễn Hoàng chọn làm thế tử vào năm ông mới có 22 tuổi, nhưng đã lập được công trạng, chỉ huy hạm đội 10 chiếc đến Cửa Việt tiêu diệt hai chiếc tàu Shirahama Kenki của hải tặc Nhật Bản. Ông lại là vị chúa Nguyễn rất được lòng dân, được tôn xưng là chúa Sãi, chúa Phật. Những nhân tài đất Việt kéo về dưới trướng ông khá đông. Điển hình là Đào Duy Từ, lặn lội từ Đàng ngoài vào để làm quân sư cho ông. Đấy chính là yếu tố “nhân hòa” mà chúa Sãi có được để xây dựng một giang sơn vững vàng trước các cuộc chinh phạt của đội quân nhà Trịnh phía Bắc và quân đội Chăm Pa ở phía Nam.

Cái giỏi của chúa là biết dựa vào biển để phát triển nền kinh tế hùng mạnh. Đó chính là yếu tố “địa lợi” trời cho. Ông biết rằng dải đất hẹp miền Trung gió cát muốn hùng mạnh được phải dựa vào biển. Cả một dải đất ven biển có nhiều cửa sông, nhưng thuận tiện nhất vẫn là cửa Đại, nơi đáp ứng đủ yêu cầu của một cảng thị, lại có một đồng bằng lưu vực sông Thu Bồn làm chỗ tựa lưng, giàu mối giao thương với miền núi Đông Trường Sơn, cũng là một vựa lúa đông dân. Vì thế mà cửa Đại vốn là một đầu cầu của miền Trung giao lưu với khắp vùng Đông Nam Á thời văn hóa Sa Huỳnh cách đây hơn 2.000 năm lại được bước vào khúc quanh của một sự phát triển của ngoại thương mới, nơi buôn bán tấp nập hơn của muôn phương. Cảng Cửa Đại có “địa lợi” là một mắt xích quan trọng nằm trên tuyến hàng hải Đông Bắc Á xuôi về Nam và phương Tây, đến được các vùng Ấn Độ, Trung Cận Đông, châu Âu xa xôi. 

Chúa Nguyễn Phúc Nguyên nhìn ra được các mối lợi từ cảng Cửa Đại: Nơi giao thương giữa sản vật Đàng trong với tàu buôn nước ngoài, nơi các tàu buôn muôn nơi đến đây để trao đổi hàng hóa với nhau và nhất là nơi mà Đàng trong có thể thu thuế được. Đấy là nguyên nhân sâu xa hình thành nên đô thị Hội An sầm uất suốt hai thế kỷ và ngày nay để lại di sản là một đô thị cổ mang tầm toàn cầu. 

Hình chiếc thuyền Châu Ấn từ Nagasaki cập cảng Hội An trong bức tranh thời kỳ Edo “Châu Ấn thuyền Giao Chỉ độ hàng”. Ảnh: Trịnh Sinh

Hội An bấy giờ là một thương cảng quan trọng nhất của các thuyền buôn Nhật Bản và Trung Quốc. Người Nhật đã tổ chức các “Châu Ấn thuyền” (thuyền buôn vũ trang có ấn của Mạc Phủ cho phép). Theo thống kê, những chiếc thuyền Châu Ấn đã đến Hội An nhiều nhất trong những hải cảng ở Đông Nam Á (86 giấy phép). Người Nhật đã đến buôn bán ở Hội An và đã để lại một khu phố Nhật, một “chùa Cầu” vừa là chùa, vừa là cầu, hai đầu có tượng linh vật khỉ, chó bằng đá và nhiều mộ người Nhật. Bên cạnh đó, Hội An còn có nhiều tàu buôn Trung Quốc, để lại một khu phố Khách cùng nhiều trụ sở hội quán. Bên cạnh đó, còn có thuyền buôn của Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp. Sự sầm uất của Hội An phụ thuộc nhiều vào các thuyền buôn: “Trong nước nhờ đó mà tiêu dùng dư dật”.

Trong giao thương với nước ngoài, chúa Sãi luôn luôn ý thức về chủ quyền với danh xưng là “Nam Quốc Vương đô thống”, như một chính quyền bình đẳng và độc lập với Đàng ngoài, mở đầu cho việc xây dựng một triều Nguyễn sau này. 

Công bằng mà nói, chúa Sãi đã là vị chúa có nhiều tác động vào lịch sử Việt Nam. Nếu không có “nhân hòa” thì ông đã không được dân miền Trung ủng hộ, không thu hút được nhân tài như Đào Duy Từ và nhiều vị tướng giỏi. Nếu không phát triển được ngoại thương mạnh mẽ thì không đủ lực để mua sắm vũ khí như đại bác của Bồ Đào Nha để chống lại nhà Trịnh. Sẽ không có một đô thị cổ Hội An, không có sự kế tục của 7 vị chúa Nguyễn và cả 13 đời vua Nguyễn nữa. 

Vẫn biết lịch sử không có chữ “nếu”, nhưng đôi khi đã có những vị “anh hùng tạo ra thời thế”, mà chúa Nguyễn Phúc Nguyên là một trong những người như vậy./.

Nguồn: bienphong.com.vn
Cùng chuyên mục
Giải phóng Trường Sa, chiến công khẳng định chủ quyền
Giải phóng Trường Sa, chiến công khẳng định chủ quyền

Giải phóng kịp thời các đảo thuộc quần đảo Trường Sa là chiến công đặc biệt xuất sắc, có ý nghĩa chiến lược của lực...

Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa: Bằng chứng khẳng định chủ quyền Việt Nam
Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa: Bằng chứng khẳng định chủ quyền Việt Nam

Không chỉ nhằm tri ân những người lính trong đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa năm xưa đã hy sinh để bảo...

Từ trấn Hải Thành năm xưa đến đồn Biên phòng hôm nay
Từ trấn Hải Thành năm xưa đến đồn Biên phòng hôm nay

Ở Thừa Thiên Huế có một đồn Biên phòng “độc nhất vô nhị” được xây dựng cách đây 206 năm và tới giờ này vẫn...

Nghệ thuật quân sự độc đáo dưới thời Lê sơ
Nghệ thuật quân sự độc đáo dưới thời Lê sơ

Nhà Lê sơ được sử cũ nhắc đến như thời kỳ hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam, dưới thời vua Lê Thái...

Chiến lược biên cương của Vua Lê Thái Tổ
Chiến lược biên cương của Vua Lê Thái Tổ

Thư tịch cổ chữ Hán nước ta xưa nói nhiều đến câu thơ nổi tiếng về chiến lược biên cương của vua Lê Thái Tổ...

Nơi khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc Việt Nam
Nơi khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc Việt Nam

Đình An Vĩnh trên đảo Lý Sơn là một trong những ngôi đình có từ lâu đời nhất ở tỉnh Quảng Ngãi.

Những chiến thuyền bảo vệ biển, đảo thời Nguyễn
Những chiến thuyền bảo vệ biển, đảo thời Nguyễn

Minh Mạng là Hoàng đế của Vương triều Nguyễn có công đầu mở mang bờ cõi nước Việt.

Chúa Trịnh đòi lại được một vùng biên ải
Chúa Trịnh đòi lại được một vùng biên ải

Trong lịch sử hào hùng của Đại Việt, vùng biên ải phía Bắc là nơi chứng kiến nhiều biến động.

Những điều ít biết về Lũy Thầy
Những điều ít biết về Lũy Thầy

Trong lịch sử quân sự Việt Nam có một hệ thống thành lũy khá lợi hại. Dân gian vẫn gọi là Lũy Thầy.

Tìm lại dấu xưa thương cảng Vân Đồn
Tìm lại dấu xưa thương cảng Vân Đồn

Vùng biển Vân Đồn nằm ở phía Đông Nam tỉnh Quảng Ninh, không chỉ có vị trí chiến lược quan trọng trên vùng biển Đông...

Triều Nguyễn quản lý Sơn Trà như thế nào?
Triều Nguyễn quản lý Sơn Trà như thế nào?

Ngày nay ai cũng biết Sơn Trà là “con mắt Đông Dương”, “khu xung yếu”. Trước đây, vào thời nhà Nguyễn, việc quản lý Sơn...

Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng lừng lẫy
Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng lừng lẫy

"Đằng Giang tự cổ huyết do hồng" (nghĩa là sông Đằng từ xưa máu còn đỏ) là câu đối đáp của sứ thần nước ta...

Trần Khánh Dư - Vị tướng thủy quân tài ba chống giặc ngoại xâm
Trần Khánh Dư - Vị tướng thủy quân tài ba chống giặc ngoại xâm

Trần Khánh Dư là một danh tướng đời nhà Trần, triều đại tồn tại từ năm 1226 đến năm 1400 tại Việt Nam. Ông không...

Thân Công Tài -
Thân Công Tài - "Lưỡng quốc khách nhân" trên biên giới Việt - Trung

Sinh năm 1620, tại xã Như Thiết, huyện Yên Dũng, phủ Lạng Giang, xứ Kinh Bắc (nay là xã Hồng Thái, huyện Việt Yên, tỉnh...

Triều Nguyễn xác lập và khẳng định chủ quyền của nước ta đối với biển, đảo
Triều Nguyễn xác lập và khẳng định chủ quyền của nước ta đối với biển, đảo

Biển, đảo giữ một vị trí quan trọng trong lịch sử dân tộc, nhất là chủ quyền đối với các quần đảo trên Biển Đông,...

Tin đọc nhiều
Việt Nam có thể đóng góp tiếng nói thực chất, tiên phong để tham gia xử lý các quan tâm chung của cộng đồng quốc tế
Hội đàm về nâng cấp lối mở A Pa Chải-Long Phú thành cửa khẩu song phương
Thắt chặt tình hữu nghị truyền thống và hợp tác giữa tỉnh Champasak và Gia Lai
Hội đàm giữa Lai Châu và hai tỉnh Phông Sa Lỳ, U Đôm Xay
Khám phá vẻ đẹp yên bình, hoang sơ của đảo Hòn Chuối
Dâng hương, tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng hy sinh trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc
Tuyên bố Báo chí chung Việt Nam-Philippines
Quy hoạch tỉnh Khánh Hòa thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045
Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ thăm, làm việc tại Philippines và Malaysia
Cảnh sát biển Việt Nam tham dự Hội nghị Hội đồng điều hành ReCAAP lần thứ 18
Tiếp tục củng cố đoàn kết, vai trò trung tâm của ASEAN
Việt Nam đề nghị EU sớm phê chuẩn EVIPA, gỡ thẻ vàng đối với hải sản xuất khẩu
Xung lực mới cho quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam – New Zealand
Quảng Ninh xây dựng nền biên phòng toàn dân vững chắc
Việt Nam lên án hành vi bạo lực, vô nhân đạo trên các tuyến hàng hải quốc tế
Thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với Hungary và Romania
Tăng cường hơn nữa sự tin cậy chính trị và hiểu biết lẫn nhau giữa Việt Nam và Hungary
Nhận diện, phát triển “mũi nhọn” của Kiên Hải
Quy hoạch tỉnh Quảng Ninh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050
Đưa hợp tác song phương Việt Nam - Uganda đi vào chiều sâu và hiệu quả
Việt Nam kêu gọi các bên liên quan cùng đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác ở Biển Đông
Việt Nam và Trung Quốc tiếp tục quản lý tốt biên giới trên đất liền, kiểm soát và giải quyết tốt hơn bất đồng trên biển
Khám phá tuyến du lịch kết nối Non nước Cao Bằng với Cao nguyên đá Đồng Văn
Công bố quy hoạch tỉnh Hà Giang thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050
Quy hoạch tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050
Kinh tế biển xanh
Hiệp đồng trong quản lý bảo vệ biên giới tiếp giáp Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa
Thống nhất quản lý, khai thác hiệu quả các dự án lấn biển
Dấu ấn hợp tác Đắk Nông - Mondulkiri
Khánh thành thêm một Đài Hữu nghị Việt Nam-Campuchia