Khèn bè âm điệu diệu kỳ chắt lọc từ nguồn cội

03/08/2020 17:13

Cộng đồng các dân tộc Việt Nam đã sản sinh ra vô vàn loại nhạc cụ bằng tre nứa giản dị nhưng rất độc đáo, đặc biệt âm thanh của nó diệu kỳ quyến rũ lay động lòng người. Một trong số đó là chiếc khèn bè của dân tộc Thái vùng Tây Bắc.

Đối với trai, gái Thái khèn bè là báu vật của tình yêu

Bắt nguồn từ một huyền thoại về tình yêu

Ngày xưa ở đầu nguồn vùng núi cánh cung sông Đà - sông Mã có một chàng trai nghèo yêu say đắm một cô gái đẹp giàu có. Yêu đến mức một ngày không gặp nên ốm, một đêm không gặp nên sầu. Cô gái cũng yêu chàng trai nhưng tài sản của chàng chỉ có duy nhất con dao nhọn và mái sàn ọp ẹp vẹo xiêu. Họ bị ngăn cấm, cách chia không còn cơ hội gặp nhau yêu nhau được.

Trước khi bị chia rẽ đôi nơi cô gái kịp gửi cho chàng viên sáp ong đá in dấu tay của mình khi kéo sợi dệt vải. Cầm kỷ vật người yêu với con dao nhọn chàng bỏ đi vào những cánh rừng xa ngái, nơi có những thác nước ầm ào tuôn chảy, hai bên bờ là bạt ngàn nứa, tre thăm thẳm.

Trong lúc buồn nản đến cực độ, chàng chặt lấy các gióng nứa khoét thành mấy ống sáo để thổi. Không át được tiếng thác chàng chập các ống thành một bè, rồi hai bè để thổi. Thấy hụt hơi chàng lấy sáp ong đá kỷ vật người yêu nút lại một đầu các ống sáo... kỳ lạ thay âm thanh của nó phát ra lại ru dương trẩm bổng ngân theo tiếng lòng thổn thức cùng tiếng thác.

Một thời gian sau dân bản đi tìm, thấy thi thể của chàng chết khô bên thác nước cạnh đó là chiếc khèn bè kỳ diệu mà chàng trai đã để lại cho cộng đồng người Thái ở các mường bản.

Chế tác giản đơn âm thanh đặc sắc quyến rũ

Sống ở xứ sở bạt ngàn tre, nứa người Thái đã sử dụng loại cây vùng này làm nhà cửa, công cụ sản xuất, công trình thủy nông và đan lát đồ gia dụng. Chiếc cọn nước là một biểu tượng đẹp và sinh động thắp nên vừng mặt trời sông suối. Khèn bè là nhạc cụ được chế tác bằng các ống nứa rất tinh tế bởi nó là một tác phẩm nhạc cụ nghệ thuật rất giản đơn nhưng cũng hoàn hảo.

Với 14 gióng ống nứa, loại nứa tép nhỏ thon dài gióng ở độ tuổi bánh tẻ, khai thác từ rừng về trong thời gian không có mối mọt. Tránh lấy nứa vào mùa măng, mùa mưa mà chọn mùa khô để tìm nứa làm khèn.

Các ống nứa được hong khô kiệt, kết thành hai bè mỗi bè 7 ống, xếp từ thấp đến cao. Bầu đàn chọn gỗ mềm, nhẹ hơ khô, không mối mọi. Một đầu bầu đàn khoét thủng làm lỗ thổi, đầu kia bịt kín bằng sáp ong đá. Sáp của loài ong rừng đóng chặt cứng như đá.

Kế đến là làm các lam đồng mỏng rung theo làn hơi. Các lam này dầy mỏng và ngắn dài khác nhau để khi thổi tạo ra âm lượng 5 cung cùng 1 quãng 8. Thẩm âm và chỉnh âm cho khèn bè phụ thuộc vào tài khéo của nghệ nhân làm đàn tạo ra sự chỉnh chuẩn của âm lượng.

Để có một chiếc khèn bè đơn giản, đòi hỏi nghệ nhân làm ra nó phải tỉ mẩn, kiên trì, khéo tay và nhạy cảm với những âm thanh phát ra để điều chỉnh lỗ khoét và các lá lam đồng.

Nhạc cụ thuộc bộ hơi có âm thanh nguồn cội

Dân ca Thái đã không ngớt lời ca ngợi khèn bè: “Tiếng khèn làm đẹp mường đẹp bản, như dệt cánh đồng nắng, như gội núi bằng sương đêm, như suối hát tình ca, như tiếng gọi người yêu bên nhà sàn khau cút”.

Tục ngữ Thái cho rằng con trai không biết thổi khèn bè cũng như con gái không biết dệt vải, trai sẽ không lấy được vợ, gái cũng không lấy được chồng. Đối với trai, gái Thái khèn bè là báu vật của tình yêu. Là tiếng lòng của đôi lứa, là sự thổn thức của con tim mở cửa lòng mình đón niềm vui hạnh phúc. 

Các chàng trai Thái đến tuổi yêu, vật bất li thân là chiếc khèn bè đẹp, nhỏ gọn, âm thanh chuẩn chỉnh. Người già sử dụng khèn bè có độ lớn hơn, âm thanh trầm ấm sâu sắc hơn. Tối tối chàng trai ôm khèn xuống sàn, vừa đi chàng vừa thổi bài khèn dạo chơi qua bản. Điệu này nhanh mạnh vang xa, cảm giác vui tươi, tự tin, hăng hái tìm bạn tình.

Khi tới cầu thang lên nhà cô gái mà mình hướng tới chàng trai thổi bài tình ca thức gọi người thương. Lời khèn ân ái, ngân nga, xao xuyến say lòng. Người già, trẻ nhỏ trong nhà im lặng như muốn nhường không gian cho tình yêu. Còn cô gái thì rạo rực như nhen nhóm ngọn lửa tình. Đêm khuya.., bịn rịn chia tay, bài khèn tạm biệt người yêu lại ngân lên thắm thiết luyến nhớ như không muốn rời xa.

Khèn bè còn nâng bước cho mọi làn điệu hát khắp, dân ca dân vũ, cho mọi điệu xòe, cho mọi cuộc giao lưu, lễ hội văn hóa cộng đồng. Âm thanh của khèn bè tạo nên sự giao hòa kết nối giữa con người với con người, con người với thiên nhiên và với siêu nhiên. Khèn bè trở thành một biểu tượng nghệ thuật không thể thiếu của cộng đồng người Thái vùng Tây Bắc./.

Nguồn: quehuongonline.vn
Cùng chuyên mục
Hòn Hải - Cột mốc chủ quyền thiêng liêng giữa Biển Đông
Hòn Hải - Cột mốc chủ quyền thiêng liêng giữa Biển Đông

Đảo Hòn Hải là điểm A6 đánh dấu đường cơ sở Việt Nam, đây được xem như điểm xa nhất của đường viền nội thủy...

Lễ hội cầu ngư vạn đầm Xương Lý được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
Lễ hội cầu ngư vạn đầm Xương Lý được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Ngày 10/12, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng đã ký ban hành Quyết định số 3944/QĐ-BVHTTDL đưa vào danh mục di sản văn hóa...

Huyện đảo Kiên Hải tổ chức lễ Nghinh Thần
Huyện đảo Kiên Hải tổ chức lễ Nghinh Thần

Ngày 16/11, UBND huyện Kiên Hải (Kiên Giang) tổ chức lễ Nghinh Thần tại Đình thần Nam Hải Đại Tướng quân, xã Lại Sơn, huyện...

Ấn tượng Lý Sơn
Ấn tượng Lý Sơn

Được nghe nhiều về đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) nhưng chưa một lần đến, bởi vậy chúng tôi rất háo hức khi lần đầu có...

Đặc tính
Đặc tính "kiên cường" của cây sam hương giữa biển khơi Phú Qúy

Đối với người dân đảo Phú Quý (Bình Thuận), sam hương đã trở thành loại cây thân thuộc, có ý nghĩa vật chất, tinh thần...

"Của để dành" trên Vịnh Hạ Long

Ngoài các hang động nổi tiếng đã quen thuộc, Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) còn vô vàn hang Karst, bãi cát, áng, hồ tuyệt đẹp...

Đảo Ba Mùn xanh
Đảo Ba Mùn xanh

Xanh biển, xanh rừng với cảnh quan hoang sơ, tươi đẹp và các giá trị đa dạng sinh học cao khiến cho bất cứ ai...

Khám phá các làng chài ở Kiên Giang
Khám phá các làng chài ở Kiên Giang

Đến Kiên Giang, ngoài trải nghiệm các dịch vụ vui chơi, giải trí đẳng cấp, du khách có thể khám phá vẻ đẹp của các...

Đảo Phú Quốc đẹp thứ hai thế giới
Đảo Phú Quốc đẹp thứ hai thế giới

Ngày 11/7, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Kiên Giang Bùi Quốc Thái cho biết, tạp chí du lịch Travel & Leisure (Mỹ) công bố...

Quan Lạn – Điểm đến khó quên của du lịch biển đảo
Quan Lạn – Điểm đến khó quên của du lịch biển đảo

Nhắc đến du lịch biển Quảng Ninh thường chúng ta nghĩ ngay đến Hạ Long, Bãi Cháy, những điểm du lịch đã quá nổi tiếng...

  Lễ hội đình Trà Cổ: 'Cột mốc văn hóa' vùng biên của tỉnh Quảng Ninh
Lễ hội đình Trà Cổ: 'Cột mốc văn hóa' vùng biên của tỉnh Quảng Ninh

Lễ hội đình Trà Cổ: 'Cột mốc văn hóa' vùng biên của tỉnh Quảng Ninh

Xã đảo Nghi Sơn – Điểm đến đậm di sản văn hoá biển
Xã đảo Nghi Sơn – Điểm đến đậm di sản văn hoá biển

Cảnh đẹp hoang sơ, vùng biển xanh ngắt và bãi cát mịn, xã đảo Nghi Sơn (thuộc thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hoá) đã...

Những điểm lặn biển ngắm san hô dọc Việt Nam
Những điểm lặn biển ngắm san hô dọc Việt Nam

Lặn ngắm san hô được nhiều du khách lựa chọn khi nghỉ hè ở các vùng biển, với đa dạng dịch vụ. Dọc bờ biển...

Rộn ràng lễ hội cúng biển Mỹ Long ở Trà Vinh
Rộn ràng lễ hội cúng biển Mỹ Long ở Trà Vinh

Ngày 17/6, phần lễ Nghinh Ông Nam Hải của lễ hội cúng biển Mỹ Long được tổ chức long trọng tại miếu Bà Chúa Xứ,...

Về nơi có cột mốc ngã ba Đông Dương
Về nơi có cột mốc ngã ba Đông Dương

Về nơi có cột mốc ngã ba Đông Dương

Tin đọc nhiều
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội kiến Tổng thống Pháp Emmanuel Macron
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp Lãnh đạo EU nhân dịp dự Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ 3
Kiểm tra công tác quản lý, bảo vệ đường biên, mốc giới tại các tỉnh An Giang và Kiên Giang
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội đàm với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường
Điều phối viên Chương trình toàn cầu về phòng chống tội phạm trên biển của Liên hợp quốc chào xã giao Cảnh sát biển Việt Nam
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội kiến Chủ tịch Quốc hội Thụy Điển Andreas Norlen
Việt Nam luôn theo sát những diễn biến trên Biển Đông
Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong duy trì trật tự pháp lý trên các đại dương
Xây dựng Cộng đồng ASEAN đoàn kết, thống nhất tiếp tục là dòng chảy chính của hợp tác khu vực
Thượng tướng Võ Minh Lương tiếp Cục trưởng Cục Thanh tra, Bộ Quốc phòng Campuchia
Việt Nam đề xuất ASEAN giữ vững đoàn kết và vai trò trung tâm
Việt Nam kiên quyết bác bỏ các yêu sách và lập luận vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam ở Biển Đông
Bộ đội Biên phòng tỉnh Điện Biên khởi động tuần tra song phương năm 2025
ASEAN cần kiên định con đường đối thoại, hợp tác, đoàn kết và tự cường
Ký kết hợp tác mở tuyến hàng hải trực tiếp Chu Lai-Ấn Độ
  ASEAN tiếp tục là ngọn hải đăng hòa bình giữa bối cảnh đầy biến động
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường
Chủ tịch nước Lương Cường hội đàm với Tổng thống Cộng hòa Litva Gitanas Nauseda
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội đàm với Thủ tướng Pháp Francois Bayrou
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tiếp Tỉnh trưởng tỉnh Vân Nam, Trung Quốc Vương Dư Ba,
Lào Cai – Vân Nam: Tuyến biên giới Việt – Trung điển hình
Cuộc họp lần thứ nhất Nhóm Chuyên gia Việt Nam - Campuchia về dự thảo Hiệp định giữa hai Chính phủ về quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền
Cuộc chiến giữ màu xanh của biển
Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Tổng thống Litva Gitanas Nauseda
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội đàm với Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Bồ Đào Nha Luis Montenegro
  Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn gặp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia Prak Sokhonn
Thủ tướng: ASEAN và GCC cùng kiến tạo mô hình hợp tác liên khu vực thế hệ mới
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Tuvalu Feleti Penitala Teo
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính hội đàm với Thủ tướng Vương quốc Thụy Điển Ulf Kristerson