Biên giới lãnh thổ

Dân tộc H'rê có khoảng 11 vạn người sinh sống ở miền núi phía Tây 2 tỉnh Quảng Ngãi và Bình Định. Bà con chủ yếu sống bằng nghề trồng lúa nước và nương rẫy. Săn bắt, hái lượm, đánh cá, dệt, rèn là nghề phụ nhưng có ý nghĩa đáng kể. Người H'rê định cư thành từng làng (còn gọi là Plây) ở nhà sàn, có già làng đứng đầu đóng vai trò quan trọng trong cộng đồng.

Vũ điệu sôi nổi của đồng bào H’rê

Người H'rê coi trọng tín ngưỡng hồn lúa cùng các lễ thức trong quá trình sản xuất lúa: gieo cấy, thu hoạch, cất lúa vào kho. Việc giữ gìn thần lúa, thần núi, thần sông, thần mưa, thần cây, thần đá cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt, mọi vật sinh sôi được người H'rê coi trọng.

Lễ hội cầu mưa với mong ước gắn bó con người với các đấng siêu nhân trong sự giao lưu với các thần linh. Cầu các vị thần ban cho những dòng nước mát tắm tưới cánh rừng, thửa ruộng để muôn vật sinh sôi, cây cối đơm hoa kết trái, mùa vụ bội thu.

Trước ngày mở hội, các gia đình đều đến hầu lễ tại nhà chủ mang theo rượu cần, rượu trắng để mời thần. Vật tế lễ được cả làng chuẩn bị gồm 1 con heo đen, một con gà đen, 2 vò rượu cần, mấy chai rượu trắng và trầu cau, lập đàn ở nơi bến nước để hành lễ.

Buổi sáng già làng thổi tù và hú gọi dân làng về dự hội. Chủ lễ, thầy cúng và 8 người trong làng ăn mặc chỉnh tề, trang phục lễ hội là áo dài màu đen có viền hoa văn bằng chỉ đỏ, chít khăn chùm đầu khiêng lễ vật vào nơi tế lễ.

Khi chủ lễ và mọi người trong làng tập trung đông đủ quanh dàn cúng, 1 thầy cúng bắt đầu hành cỗ đốt sáp ong trầm hương, lấy gà sống lậy 3 lậy, khấn vái mời các thần. Khấn vái xong thầy cúng tiến hành nghi lễ mổ gà. Cắt tiết rưới lên lá cây trên đài cúng. Các bộ phận con gà đặt lên dàn cúng.

Sau lễ cúng bến nước tiến hành nghi lễ chọc tức thần mưa, thả vò rượu. Ba chén rượu khấn được tưới xuống đất. Thầy cúng, già làng, chủ lễ lấy vò rượu cúng thần đổ rượu ra cành lá rẩy rượu tưới lên mặt đất với ý niệm tượng trưng cầu mong được những giọt mưa rơi xuống mặt đất. Chủ lễ cùng dân làng rót rượu mời các thần cùng uống. Đội cồng chiêng tấu lên đoạn nhạc để mọi người nhảy múa cảm tạ thần. Chủ lễ, thầy cúng kéo vò rượu thiêng dưới vực lên đặt vào dàn cúng. Lễ vật được nấu ăn tại chỗ, dân làng chia nhau uống rượu phép. Họ dùng cây gậy khua khoắng đập xuống đất, xuống nước để chọc giận cho thần đổ mưa xuống. Đây là trò vui với sự hứng khởi của cả cộng đồng. Mãn cuộc, cả làng tề tựu làm lễ tạ lỗi thần mưa.

Lễ vật là một con heo đen, một con gà mái đen. Heo được tế sống treo ở cửa giữa ra vào, gà luộc chín bày trên dàn cúng cùng trầu cau, gạo nếp, rượu trắng. Cúng lễ xong heo được làm thịt thiết đãi dân làng.

Tiếng chiêng H’rê vang ngân, điệu nhảy H’rê say đắm lời ca: ca choi, ca liêu đối đáp giao hòa đằm thắm. Tiệc rượu cần, vũ điệu H’rê và dân ca H’rê kéo dài mãi đến khi gà gáy mới tàn hội. Mọi người ra về trong niềm tin sẽ có một mùa vụ bội thu nhờ mưa thuận gió hòa.

Lễ hội cầu mưa của người H’rê là lễ hội truyền thống giàu bản sắc được lưu giữ từ nhiều đời nay. Đây là lễ hội mang đậm màu sắc tín ngưỡng của dân cư nông nghiệp lúa nước miền núi Trung Trung Bộ./.